ΓΡΑΦΕΙ Ο ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΣΟΥΛΤΟΣ | Η ιστορία του δαίμονος του τυπογραφείου είναι παλαιότατη και βρίθει ανεκδότων. Ωστόσο δεν ξεκινά ταυτόχρονα με την ιστορία της τυπογραφίας. Τις πρώτες δεκαετίες δεν έδιναν και τόση σημασία στα σφάλματα του στοιχειοθέτη. Αρκούνταν μόνο να τα διορθώνουν με το χέρι πάνω σε κάθε αντίτυπο. Είτε όμως η πρόσθετη δαπάνη αυτής της διόρθωσης είτε το αντιαισθητικό του αποτελέσματος, ανάγκασαν τους πρώτους εκδότες να προσθέσουν στην αρχή του βιβλίου αριθμό σελίδων, με τίτλο Errata Corrige. Ελληνιστί, παροράματα. Κατά μια εκδοχή, τα πρώτα παροράματα εμφανίζονται το 1478, σε βενετσιάνικη έκδοση του Ρωμαίου σατιρικού ποιητή Ιουβενάλιου. Εκείνους τους καιρούς φαίνεται πως οι εκδότες διαπνέονταν από ιδιαίτερο σεβασμό προς τους αναγνώστες. Οι σελίδες με τα παροράματα συνήθως ξεκινούσαν με πάσης φύσεως απολογίες, όπου ο τυπογράφος εμφανιζόταν ως αίτιος όλου του κακού, συχνά επωμιζόμενος και τις συγγραφικές αβλεψίες. Αυτό το αίσθημα ενοχής, ιδιαίτερα ανεπτυγμένο στα εκκλησιαστικά βιβλία, που ήταν και η κύρια παραγωγή στους πρώτους αιώνες, δημιούργησε τον δαίμονα του τυπογραφείου. Παντοδύναμος και ταυτόχρονα συμπαραστάτης εν αμαρτίαις του στοιχειοθέτη, έμελλε να μνημονεύεται εις τους αιώνας, ακόμη και μετά την εξαφάνιση του είδους των στοιχειοθετών. Πρώτος επινοητής του δαίμονα φέρεται ένας ευσεβής καλόγερος, το 1562. Αυτός ο ταλαίπωρος, όταν είδε τυπωμένο το σύγγραμμά του, έναν εξάψαλμο του παπισμού, με 15 φύλλα διορθώσεις σε μόλις 172 σελίδες κειμένου, είχε την πράγματι θεία έμπνευση να προσθέσει έναν ευφάνταστο πρόλογο. Κατ’ αυτόν, «ο κατηραμένος Σατανάς, θέλων να ματαιώση τον καρπόν, όν εκ της αναγνώσεως ήθελον δρέψει αι ευσεβείς ψυχαί, τα πάντα μετήλθεν όπως καταστήσει δυσανάγνωστον το βιβλίον...». Μέχρι που διηύθυνε «διά της μυσαράς ουράς του τας χείρας των εσκοτισμένων στοιχειοθετών...».
Τυπογραφικά αμαρτήματα
Και πώς να μην μιλούν εκείνοι οι ευσεβείς για σατανικό έργο, όταν σε επίσημη αγγλική έκδοση της Αγίας Γραφής του 1710, η εντολή χάνει το απαγορευτικό μόριο και τυπώνεται: μοιχεύσεις. Άλλωστε τη βαθιά λύπη όσο και τη μεταμέλεια του εκδότη δηλώνει και η έκφραση: «κατόρθωσις των αμαρτημάτων», που βρίσκουμε σε κάποια εκκλησιαστικά συγγράμματα, αντί του απρόσωπου, παροράματα. Μάλιστα, ο Αλδος Μανούτιος ισχυριζόταν πως θα εξαγόραζε ευχαρίστως εν έκαστο των παροραμάτων που διελάνθαναν στις εκδόσεις του, αντί χρυσού σκούδου. Το πρώτο ελληνικό βιβλίο με παροράματα είναι μια γραμματική πραγματεία, τα «Ερωτήματα» του Δημ. Χαλκοκονδύλη που εκδόθηκε με δική του επιμέλεια, το 1493. Από εδώ αρχίζει η ελληνική ιστορία του δαίμονα του τυπογραφείου. Ο,τι δεν συμφέρει τον συγγραφέα, το φορτώνει στον δαίμονα. Ταυτόχρονα ελευθερώνεται και ο στοιχειοθέτης. Για παράδειγμα ο Δημ. Χατζόπουλος αναφέρει, πως οι στοιχειοθέτες αναλάμβαναν να ευπρεπίσουν τα χειρόγραφα του Ψυχάρη. Βάναυσες και χυδαίες λέξεις εξελληνίζονταν επί το αρχαϊκότερο. Κατά γενική αποδοχή, τα τυπογραφικά σφάλματα είναι αναπόφευκτα. Και τα κωμικότερα όλων -κατά άλλη άποψη, τα τραγικότερα- παραμένουν όσα δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά αλλά χωνεύονται στο κείμενο, αλλοιώνοντας το νόημα. Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σ’ ένα πρόσφατο κατόρθωμα του δαίμονα μπροστά στα μάτια μας. Εβαλε, λοιπόν, την ουρά του σε αφιέρωμα των «Επτά Ημερών» και η Ομορφοκκλησιά στο Γαλάτσι έγινε Ορφοκκλησιά, μάλιστα περίοπτα, σε τίτλο. Το συνάδελφο επί της ύλης τον έπιασε πανικός: «Χοντρό το λάθος. Τι θα μας σύρουν χριστουγεννιάτικα!» Καταφύγαμε αμέσως σε διόρθωση, αλλά δημοσιευμένη στο επόμενο φύλλο. Έμεναν, όμως, οι αντιδράσεις, η οργή της συγγραφέως του άρθρου. Πού το σθένος να δικαιολογηθείς; Αλλά και τι να πεις για πράγματα που αγγίζουν τον εξευτελισμόν; Σε τηλεφωνική επικοινωνία περιμέναμε τους κεραυνούς να αστράψουν. Σηκώνοντας το ακουστικό, για να καταπραΰνουμε κάπως το μένος την προκαταλάβαμε ζητώντας χίλιες συγγνώμες. Και ήρθε ανέλπιστα η απάντηση: «Α, μη σας πολυστενοχωρεί. Πολλοί γνωστοί μου το νόμισαν για στερεολλαδίτικη ονομασία». Η γραμματική συγκοπή στο ρουμελιώτικο ιδίωμα μας έσωσε. Έτσι η Ομορφοκκλησιά από πολλούς αναγνώστες πάρθηκε ως Ορφοκκλησιά στα στερεοελλαδίτικα. Πάλι καλά που κανένας ευφάνταστος δεν το πήρε για εκκλησία, χτισμένη σε ερείπια ορφικού ιερού.
«ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ» ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» ΑΘΗΝΑ 1996
from ανεμουριον https://ift.tt/3cCOhAV
via IFTTT