Χάρη στις ευνοϊκές τοπογραφικές, κλιματικές και εδαφικές συνθήκες, τη γεωγραφική απομόνωση και την παντελή απουσία βόσκησης από κοπάδια βοοειδών και αιγοπροβάτων, η χερσόνησος του Αγίου Ορους, φιλοξενεί μια πλούσια, ποικιλόμορφη χλωρίδα και βλάστηση. Δημιουργείται έτσι το μαγευτικό φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει η Μοναστική Πολιτεία με το ιδιαίτερο κοινωνικό, πολιτισμικό και ιστορικό ενδιαφέρον. Οι παράγοντες αυτοί συνθέτουν τη μοναδικότητα του Αγίου Ορους, το οποίο τράβηξε από πολύ νωρίς το ενδιαφέρον των μελετητών της φύσης. Πολλοί είναι οι βοτανικοί που εντόπισαν και επισκέπτονται την αθωνική χερσόνησο από το 16ο αιώνα (Belon 1550) έως σήμερα, για να μελετήσουν την πλούσια χλωρίδα της και βλάστηση. Την πρώτη
Sumpervivum marmoreum Griseb. Φυτό που αναπτύσσεται στις βραχώδεις πλαγιές των βουνών και ανήκει στην οικογένεια των Κρασουλίδων. Είναι είδος ενδημικό με εξάπλωση στη νοτιοανατολική Ευρώπη.
πληρέστερη χλωριδική κατάσταση στην χερσόνησο του Αγίου Ορους παρουσιάζει ο Γκανιάτσας (1963), ο οποίος το επισκέφθηκε περιοδικά ως καθηγητής στο Εργαστήριο Συστηματικής Βοτανικής και Φυτογεωγραφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στο δημοσίευμά του, που περιέχεται στον τόμο «Αθωνική Πολιτεία» παρουσιάζει συγκεντρωμένες όλες τις μέχρι τότε πληροφορίες για την χλωρίδα και βλάστηση του Αγίου Ορους. Εκτοτε ασχολήθηκαν και αρκετοί νεώτεροι ερευνητές οι οποίοι συμπλήρωσαν με νέα ευρήματα τον χλωριδικό πλούτο του Αγίου Ορους. Κατά τη γνώμη μας, η οποία διαμορφώθηκε κατά την πρόσφατη ενασχόλησή μας με την χλωρίδα της χερσονήσου, παρά τις πολυάριθμες μέχρι σήμερα βοτανικές έρευνες η
Fritillaria pontica Wahlenb. Βολβόφυτο της οικογένειας των Λιλιίδων με πολύ όμορφα, κωδωνοειδή άνθη. Είδος που αναπτύσσεται στα δάση και τους θαμνώνες της Βαλκανικής Χερσονήσου.
επιστημονική έρευνα της χλωρίδας και βλάστησης του Αγίου Ορους ολοκληρώθηκε κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, αλλά υπάρχουν αρκετά κενά τα οποία πρέπει να συμπληρωθούν με νέες επιστημονικές έρευνες. Τα κενά αφορούν περισσότερο ορισμένες φυτικές ομάδες (π.χ. Βρύα, Πτέριδες κ.λπ.), ορισμένες απρόσιτες (απομακρυσμένες από τις συνήθεις διαδρομές) περιοχές τις οποίες δεν ερεύνησαν οι διάφοροι επιστήμονες και τέλος ορισμένες εποχές (πρώιμη Ανοιξη ή προχωρημένο Φθινόπωρο) κατά τις οποίες δεν έγινε έλεγχος των φυτικών ειδών. Με βάση τις μέχρι σήμερα πληροφορίες ο χλωριδικός πλούτος της χερσονήσου του Αγίου Ορους απαρτίζεται από 1.450 είδη και υποείδη φυτών, τα οποία αντιπροσωπεύουν 535 γένη και 107 οικογένειες.
Centaurea rupestris L. ssp. athoa Gugler. Φυτό της οικογένειας των Συνθέτων με κίτρινα άνθη. Είναι σπάνιο, τοπικό ενδημικό είδος στη χερσόνησο του Αγίου Ορους. Αναπτύσσεται στις ασβεστολιθικές πλαγιές του Αθω και σε υψόμετρο 1.500-2.000 μ.
Οι αριθμοί αυτοί αναφέρονται στα Πτεριδόφυτα (26), στα Γυμνόσπερμα (12) και Αγγειόσπερμα (1412). Δεν συμπεριλαμβάνονται δηλαδή άλλες ομάδες κατώτερων φυτών, όπως οι μύκητες, τα βρύα, οι λειχήνες κ.λπ. Επίσης, στον παραπάνω αριθμό δεν συμπεριλαμβάνονται οι πάμπολες ποικιλίες φυτών που αναφέρονται από πολλούς παλαιότερους ερευνητές της χλωρίδας του Αγίου Ορους.
ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ
Ο χλωριδικός πλούτος της χερσονήσου του Αγίου Ορους γίνεται περισσότερο κατανοητός αν αυτός συγκριθεί με άλλες γειτονικές περιοχές. Η χερσόνησος της Σιθωνίας για παράδειγμα, φιλοξενεί 1.114 φυτά (Παυλίδης 1976), ενώ για την
Τα αγριογαρίφαλα του Αγίου Ορους παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία και δημιουργούν κατά την περίοδο της ανθοφορίας, ιδιαίτερα στις πλαγιές της κορυφής του Αθω, πανέμορφα από αισθητική άποψη τοπία.
περισσότερο υποβαθμισμένη χερσόνησο της Κασσάνδρας αναφέρονται 643 φυτά (Λαυρεντιάδης 1961). Η σαφής υπεροχή σε αριθμό φυτών του Αγίου Ορους αποδίδεται αφενός μεν στις ιδιαίτερες ορογραφικές, γεωλογικές και άλλες συνθήκες της χερσονήσου και αφετέρου στη βεβαιωμένη για εκατονταετίες ορθολογική χρήση του φυσικού περιβάλλοντος. Ετσι η χλωρίδα διατηρήθηκε και ακολούθησε απρόσκοπτα τη φυσική της εξελιγκτική πορεία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο αριθμός των 1.450 φυτών που αναπτύσσονται στο Αγιον Ορος πλησιάζει το 1/4 της συνολικής ελληνικής χλωρίδας (6.000 περίπου φυτά). Ο αριθμός των φυτών φανερώνει τον χλωριδικό πλούτο της χερσονήσου, η οποία με βάση και την έκτασή της χαρακτηρίζεται ως μια από τις πλούσιες σε είδη
Galanthus nivalis L. Σπάνιο ενδημικό φυτό της οικογένειας των Αμαρυλλίδων, με ωραία, κατά λευκά, κωδωνοειδή άνθη. Είδος που χρειάζεται προστασία και περιέχεται στο κόκκινο βιβλίο (Red data book). Στο Αγιον Ορος απαντάται στα δάση Καστανιάς σε υψόμετρα 300-1.400 μέτρων.
φυτών. Στα παραπάνω φυτά περιλαμβάνονται και φυτικά είδη τοπικά ενδημικά (14) που υπάρχουν μόνο στην χερσόνησο του Αγίου Ορους, ελληνικά ενδημικά (42) που εξαπλώνονται κατά κανόνα σε λίγους σταθμούς του ελληνικού χώρου, βαλκανικά ενδημικά (58) με εξάπλωση σε τμήμα ή σε ολόκληρη τη βαλκανική χερσόνησο και ενδημικά ευρύτερων περιοχών (47). Στη χλωρίδα του Αγίου Ορους υπάρχουν φυτά που περιέχονται στο «Red data book», διότι είναι σπάνια -κινδυνεύοντα με εξαφάνιση φυτά, όπως για παράδειγμα τα τοπικά ενδημικά «Σιλινή του Ορφανίδη», η «Ανθεμίδα του Σιπθώρπ», το «Ελίχρυσο του Σιπθώρπ» που κινδυνεύουν με αφανισμό καθώς επίσης σπάνια ελληνικά ενδημικά, όπως η «Φριντιλλάρια η Ευβοϊκή» και ο «Γαλανθός του Χιονιού», καθώς και άλλα με
Stashys leucoglossa Griseb. Αρωματικό φυτό της οικογένειας των Χειλανθών, με ωραία, λευκορόδινα άνθη. Σχετικά σπάνιο, ενδημικό είδος, που εξαπλούται στο κεντρικό τμήμα της Βαλκανικής Χερσονήσου.
περιορισμένη εξάπλωση στον ελληνικό και βαλκανικό χώρο. Ορισμένα από τα παραπάνω τοπικά ενδημικά ή σπάνια φυτά, προστατεύονται είτε από την ελληνική νομοθεσία, όπως για παράδειγμα η «Μπελαντόνα» με το προεδρικό διάταγμα 67/81, είτε με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η «Σιλινή του Ορφανίδη» με τη Νορβηγία 92/43/ΕΟΚ. Τα φυτά αυτά που παρουσιάζουν ενδιαφέρον γιατί η εξάπλωσή τους είναι λίγο πολύ περιορισμένη στη γη, καθώς και αρκετά άλλα που είναι σπάνια ή προστατευόμενα αυξάνουν κατά πολύ την αξία του φυσικού περιβάλλοντος της χερσονήσου του Αγίου Ορους. Σημειώνουμε, δε, ότι οι ποικιλόμορφοι σταθμοί του ορεινού όγκου του Αθω, προσφέρουν καταφύγιο σε πολλά είδη των παραπάνω κατηγοριών. Στην κατηγορία των
Digitalis lanata Ehrh. Ενδημικό φυτό της Βαλκανικής Χερσονήσου, που ανήκει στην οικογένεια των Σκροφουλαριίδων. Αναπτύσσεται μέσα στα φυλλοβόλα δάση, φέρει περίεργα λευκοκίτρινα έως καστανά άνθη και ανθοφορεί κατά τους μήνες Ιούλιο-Σεπτέμβριο.
ενδημικών φυτών είναι ιδιαίτερα σαφής η χλωριδική ιδιαιτερότητα της χερσονήσου του Αθω, από τις περιοχές που αποτελούν τη χλωριδική περιοχή του Βορείου Αιγαίου και που είναι τα νησιά Θάσος και Σαμοθράκη μαζί με τις τρεις Χερσονήσους της Χαλκιδικής (Αγιον Ορος, Σιθωνία, Κασσάνδρα). Το Αγιον Ορος είναι η πλουσιότερη σε ενδημικά φυτά και συντελεί ώστε η παραπάνω χλωριδική περιοχή να θεωρείται από τις πλουσιότερες της Αιγιίδος, μετά από την χλωριδική περιοχή του Ν. Αιγαίου στην οποία όμως συμπεριλαμβάνεται και η Κρήτη. Στη χερσόνησο του Αγίου Ορους που είναι ένα μικρό σχετικά τμήμα της Μακεδονίας, ο χλωριδικός πλούτος του δημιουργεί μια πυκνή και ποικιλόμορφη βλάστηση διακοπτόμενη σχεδόν μόνο στα σημεία όπου είναι κτισμένες οι ιερές μονές. Το τοπίο παρουσιάζει μοναδική ομορφιά. Οι ποικίλες αποχρώσεις των ανθισμένων, κυρίως την άνοιξη και το καλοκαίρι, φυτών συνδυαζόμενες με την ησυχία των απόκρημνων ακτών, των δασών και των κορυφών του Αθω, υποβάλλουν στον επισκέπτη κατάσταση ψυχικής ηρεμίας και πνευματικής ανάτασης. Ετσι ο επισκέπτης των ιερών μονών μπορεί να κατανοήσει τα πνευματικά και υλικά δημιουργήματα της Αθωνικής Πολιτείας και να δώσει απάντηση στο ερώτημα πώς η μοναστική αυτή κοινότητα κατόρθωσε να διατηρηθεί για περισσότερα από χίλια χρόνια, παραμένουσα μέχρι σήμερα σχεδόν πάντα δραστήρια.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΠΑΜΠΑΛΩΝΑΣ
ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ: ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ
1997
from ανεμουριον https://ift.tt/36uER9n
via IFTTT