 |
| ΚΑΘΙΣΜΕΝΟΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΑΘΑΣ, ΔΕΞΙΑ ΤΟΥ ΟΡΘΙΟΣ Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΡΥΛΛΟΣ ΚΑΙ ΚΑΘΙΣΜΕΝΟΣ Ο ΒΑΡΩΝΟΣ ΣΙΝΑΣ. ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΤΟΥ ΣΑΘΑ Ο ΜΑΡΚΟΣ ΡΕΝΙΕΡΗΣ ΚΑΙ ΚΑΘΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΑ ΑΚΡΑ ΟΙ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ ΚΑΙ ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ. |
Φιλόλογος και σπουδαίος ερευνητής ιστορικών χειρογράφων. Χαρακτηρίσθηκε σαν ο μεγαλύτερος Έλληνας ιστοριοδίφης. Καταγόταν απ' τό Γαλαξείδι, μα γεννήθηκε στην Αθήνα κι ολόκληρο τό όνομά του ήταν: Κωνσταντίνος Ν. Σαθόπουλος. Φοίτησε στην 'Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, μα παίρνοντας τό πτυχίο του δεν ενδιαφέρθηκε για τήν επιστήμη αυτή, αφού άπό νέο τόν έθελγε ή φιλολογία και ή ιστορική έρευνα. Έτσι, άρχισε να δημοσιεύη κείμενα του στό περιοδικό «Πανδώρα» και στα 1859, μαθητής ακόμη, εξέδωσε τή μετάφραση του «Περί του ιταλικού ζητήματος και του αύτοκράτορος Ναπολέοντος Γ’». Στα 1861, μαζί με τόν Δ.Σ. Κοπίδα, εξέδωσε τό περιοδικό «Κόσμος» κι εκεί πρωτοδημοσίευε τό περίφημο «Χρονικό του Γαλαξειδίου», πού τό βρήκε στό ερειπωμένο μοναστήρι του Σωτήρα, στην παλιά αυτή, ναυτική κωμόπολη. Στά 1865 τύπωσε τό Χρονικό και σε βιβλίο, μέ εισαγωγή και σημειώσεις του, παραδίνοντας το έτσι στή νεώτερη Γραμματολογία μας. Τό έργο του Κ. Σάθα καλύπτει συνολικά 96 τόμους. Ειν' ενα έργο τεράστιο και πολύτιμο γιά τό σημερινό μελετητή. Ό ιστορικός Φάνης Μιχαλόπουλος το κατάγραψε και εξέδωσε μια πλήρη βιβλιογραφία του Κ. Σάθα, σε τεύχος, το 1940. Από το πλούσιο αυτό έργο αναφέρουμε τους κυριώτερους τίτλους βιβλίων του, με τη χρονολογία της πρώτης τους έκδοσης: «Νεοελληνική Φιλολογία-βιογραφία των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων» (1868), «Ελληνικά Ανέκδοτα» (1867, δυο τόμοι), «Νεοελληνικής Φιλολογίας Παράρτημα» (Ιστορία του ζητήματος τής νεοελληνικής γλώσσης, 1870), «Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη» (7 τόμοι, από το 1872 ώς το 1894), «Ιστορικόν δοκίμιον περί του Θεάτρου και τής Μουσικής των Βυζαντινών» (1878), «Κρητικόν Θέατρον» (1879), «Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας» (8 τόμοι, από το 1882 ώς το 1888, και ένατος τόμος πού κυκλοφόρησε στά 1890), «Λεοντίου Μαχαιρά, το Χρονικόν τής Κύπρου» (1882). Αλλά το πιο σημαντικό ίσως και πιο πλούσιο σε άγνωστα στοιχεία έργο του Σάθα είναι ή «Τουρκοκρατούμενη Ελλάς», πού πρωτοεκδόθηκε στά 1869 κι άπό τότε κυκλοφόρησε σε πολλές εκδόσεις. Μιά άπ' τις πιο τελευταίες είν' αυτή πού είδε το φώς στά 1962, με προλογικό σημείωμα του Κωνσταντίνου Τσάτσου του καθηγητή, άκαδημαϊκού και Προέδρου τής Δημοκρατίας στά 1975, πού είναι ανεψιός του Κ. Σάθα. Γράφει ό Κ. Τσάτσος στον πρόλογο αυτό: «Θ' άποτελέση ευτυχές γεγονός αν ή έπανέκδοσις αυτής (τής «Τουρκοκρατούμενης Ελλάδος», Σ.Σ) δώση εύκαιρίαν εις πολλούς νέους νά εγκύψουν εις τήν έξιστόρησιν των δραματικών γεγονότων, τά όποια άφησαν ανεξίτηλα τά ίχνη τους επί τής ζωής μας. Πολλά και απαραίτητα διδάσκεται τις άπό τους χρυσούς αιώνας τής ιστορίας, άπό τά αιώνια παραδείγματα και τά ανυπέρβλητα επιτεύγματα. Οι σκοτεινοί όμως χρόνοι (ή «Τουρκοκρατούμενη Ελλάς» του Κ. Σάθα αναφέρεται στην περίοδο 1453/1821 Σ.Σ) όπου εν μέρει διεμορφώθη ή ψυχολογία μας και έξεκολάφθησαν οί κοινωνικοί και πολιτικοί όροι τής υπάρξεως μας αποτελούν άνεξάντλητον δεξαμενήν γνώσεων και πείρας. Και έπρεπε νά μή λησμονούνται ποτέ άπό όσους γνωρίζουν ότι το Γνώθι σ' αυτόν δέν αποτελεί μόνον τών ατόμων το πρώτον χρέος, άλλα και τών εθνών. »Ό Κωνσταντίνος Σάθας υπήρξε θείος τής μητρός μου εξ αγχιστείας. Γνωρίζω άπό διηγήσεις τών γονέων μου πολλά περιστατικά τής ιδιωτικής του ζωής. Γνωρίζω ότι εις το πάθος του νά προώθηση τάς βυζαντινάς σπουδάς ήνάλωσε και τήν περιουσίαν του και τήν ύγείαν του. Άπέθανεν εις Παρισίους πτωχός και εγκαταλελειμμένος (14 Μαΐου 1914 Σ.Σ.) με τήν πικρίαν ότι δέν έβοηθήθη εις το συγγραφικόν του έργον. Μετά τον θάνατον τής χήρας του ό αδελφός μου και εγώ παρεχωρήσαμεν εις τον Σύλλογον 'Ωφελίμων Βιβλίων μέγα κιβώτιον περιέχον άπαντα τά εις τήν κατοχήν μας χειρόγραφα του Σάθα, μεταξύ τών όποιων, ώς μέ έβεβαίωσαν οί έρευνήσαντες τότε προχείρως ταύτα, αείμνηστοι Ν. Βέης, Κ. Άμαντος, ώς και ό νυν ακαδημαϊκός κ. Σωκρ. Κουγέας, είναι αρκετά ανέκδοτα». Το προλογικό αυτό απόσπασμα στην έκδοση του 1962 μάς πληροφορεί πολλά σχετικά μέ τον Σάθα: ότι άφησε ανέκδοτο έργο, μέσα σ' όλο τον άλλο όγκο τής δουλειάς του, ότι πέθανε φτωχός και λησμονημένος στο Παρίσι, αυτός ό μεγαλύτερος Έλληνας ιστοριοδίφης, κι ότι έφυγε άπ' τή ζωή μέ τήν πίκρα ότι δέ βοηθήθηκε στο έργο του. Έτσι διαψεύδονται οί «μαρτυρίες» μερικών νεώτερων πού λένε ότι τον Σάθα βοήθησαν «πολλοί πλούσιοι φιλότεχνοι», ή ότι του πρόσφεραν ενίσχυση οί Μαυροκορδάτοι ή το Κράτος. Ακόμη κι αν του πρόσφεραν κάτι θά 'ταν ψίχουλα μπροστά στα δικά του έξοδα και στην περιουσία του πού τη διάμεσε ολόκληρη για το σκοπό του. Αρκεί να πούμε ότι επί 25 ολόκληρα χρόνια μελετούσε τα αρχεία της Φλωρεντίας, της Πίζας και του Μιλάνου, καθώς και της Βενετίας. Ωστόσο αναγκάστηκε στα 1890 να άφήση στη μέση τις έρευνες του γιατί οι χορηγοί του σταμάτησαν την ενίσχυση. 'Εκτός απ' αυτό το πολύχρονο ταξίδι στο εξωτερικό, ό Σάθας γύρισε όλη την Ελλάδα συλλέγοντας παλιά χειρόγραφα έγκαταλειμένα σε βιβλιοθήκες και ιδιωτικά αρχεία. Είναι αδύνατο νά υπολογιστή ή καταστροφή πού θά επερχόταν στην ιστορία του πολιτισμού μας αν δεν βρισκόταν ό άνθρωπος αυτός, ό τόσο εμπνευσμένος ν' αφιέρωση, και «ν' αναλώση την περιουσίαν και την ύγείαν του», γιά το σκοπό αυτό. Και να σκεφτή κανείς ότι ακόμη το Κράτος δε φρόντισε νά έκδώση τά χειρόγραφα πού άφησε, ούτε και την πολύτιμη αλληλογραφία του, πού βρίσκεται στη βιβλιοθήκη της Άμφισσας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΚΩΣΤΕΛΕΝΟΣ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΦΟΙ ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΙ
ΑΘΗΝΑ
1979
Ο Κωνσταντίνος Σάθας (ψευδώνυμο του Κωνσταντίνου Σαθόπουλου) γεννήθηκε στην Αθήνα και η καταγωγή του ήταν από το Γαλαξίδι. Στην Αθήνα ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και παρακολούθησε μαθήματα στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου χωρίς να αποφοιτήσει. Ειδικότερα διέκοψε τις σπουδές του για να ασχοληθεί με τη φιλολογική επεξεργασία και κριτική έκδοση του χειρογράφου του Χρονικού του Γαλαξιδίου το 1865. Στο χώρο των γραμμάτων ο Σάθας είναι γνωστός για το φιλολογικό και ιστοριοδιφικό έργο του, ωστόσο σε νεαρή ηλικία ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνία και τη μετάφραση. Το 1858 πραγματοποίησε την πρώτη του δημοσίευση, ένα εγκωμιαστικό άρθρο για τον δήμαρχο του Γαλαξιδίου Λουκά Καραλίβανο στην εφημερίδα Εσπέρα της Αθήνας. Ακολούθησαν δημοσιεύσεις ποιημάτων, άρθρων και μεταφράσεών του στον αθηναϊκό Τύπο, όπου υπέγραφε με το πλήρες όνομά του ή με τα αρχικά Κ.Ν.Σ. Το 1859 κυκλοφόρησε η ποιητική συλλογή του Νεκρικά δάκρυα επί του τάφου του Δημητρίου Λ. Ράλλη και το 1861 εξέδωσε από κοινού με τον Δ.Σ.Κοπιδά το δεκαπενθήμερο περιοδικό Κόσμος, του οποίου ανέλαβε τη σύνταξη ως το Μάιο του ίδιου χρόνου, οπότε αποχώρησε λόγω οικονομικών διαφωνιών του με το συνεργάτη του. Η ενασχόληση του Σάθα με το Χρονικό του Γαλαξιδίου εγκαινίασε τη στροφή του στην παλαιογραφική και βιβλιογραφική μελέτη, με έμφαση στη μεσαιωνική και μεταβυζαντινή ελληνική ιστορία. Ιδιαίτερα ανθηρή για το Σάθα περίοδος στάθηκε η εικοσιπενταετία 1870-1895, οπότε με κρατική και ιδιωτική οικονομική ενίσχυση πραγματοποίησε έρευνα στα αρχεία της Βενετίας, της Κωνσταντινουπόλεως και το Παρισιού. Γύρω στο 1895 η έλλειψη οικονομικών πόρων και η προσβολή του από ασθένεια της όρασης, τον ανάγκασαν να διακόψει τις έρευνες. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στο Παρίσι. Το σύνολο του έργου του τον κατέστησε έναν από τους προδρόμους της νεοελληνικής φιλολογικής και ιστορικής επιστήμης.
from ανεμουριον https://ift.tt/3pg65Zw
via IFTTT