Προς: Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας κ. Φάνη Σπανό
ΘΕΜΑ: «Πανεπιστήμιο Στερεάς και περιφερειακή συνείδηση».
Στην εποχή της έντονης
παγκοσμιοποίησης, του ανταγωνισμού και της ραγδαίας τεχνολογικής προόδου, η
οικονομία και η παιδεία δείχνουν ότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η στενή σχέση
των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την οικονομία μοιάζει να είναι
περισσότερο από προφανής. Η γνώση, η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν τους
σημαντικότερους παράγοντες προσδιορισμού της ανάπτυξης.
Η
διαρκής μάθηση και η συνεχής κατάρτιση είναι συστατικά στοιχεία της νέας εποχής.
Κοινή
πεποίθηση αποτελεί το γεγονός, ότι εδώ και πολλές δεκαετίες στη χώρα μας, δεν
πραγματοποιήθηκε ένας συνολικός μακροπρόθεσμος εθνικός σχεδιασμός για τα καίρια
ζητήματα παιδείας και ειδικότερα δεν εφαρμόστηκε ένας ουσιαστικός σχεδιασμός –
προγραμματισμός για την ανώτατη εκπαίδευση. Η διάρθρωση του ακαδημαϊκού χάρτη
στην χώρα μας, δεν είναι απόρροια μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής ισόρροπης
περιφερειακής ανάπτυξης ή μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης μακράς πνοής στην
ανώτατη παιδεία. Η ίδρυση των περιφερειακών Πανεπιστημίων έγινε απρογραμμάτιστα,
χωρίς χωροθετικό σχεδιασμό, χωρίς αναλύσεις κόστους – οφέλους και χωρίς να
υπάρχουν μελέτες σκοπιμότητας. Επιπλέον, η χωροθέτησή τους και η διασπορά τους
ενδοπεριφερειακά, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα προγράμματος τοπικής
ανάπτυξης γιατί ποτέ δεν υπήρξε τέτοιου είδους πολιτική.
Το υπ. παιδείας στα τέλη του 2017 προώθησε ένα νέο σχέδιο
αναδιάρθρωσης των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ σε όλη την χώρα. Ο Πανεπιστημιακός
«Κλεισθένης» που εφαρμόστηκε περιέλαβε τον επανασχεδιασμό του χάρτη των ΑΕΙ
στην χώρα και προχώρησε σε σαρωτικές συγχωνεύσεις μέσω της διοικητικής
ενοποίησης πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Στόχος, η μείωση των ιδρυμάτων τα οποία θα
έχουν κεντρική διοίκηση και πολλά διάσπαρτα παραρτήματα (Πανεπιστημιακές σχολές
και τμήματα).
Η έγκριση του νομοσχεδίου στην Βουλή το 2018 ολοκλήρωσε
την τριχοτόμηση του ΤΕΙ Στερεάς και αποτέλεσε το πρώτο βήμα «διαμελισμού» της
ίδιας της Περιφέρειας. Η υλοποίηση του σχεδιασμού του υπ. παιδείας με την
εγκατάσταση και την χωροθέτηση πανεπιστημιακών δομών και οι μεμονωμένες
ενέργειες ορισμένων πόλεων της Στερεάς να αποδεχθούν τις προτάσεις των τριών
Πανεπιστημίων (Θεσσαλίας, ΕΚΠΑ και Γεωπονικού) και να διεκδικήσουν την
δημιουργία περισσότερων τμημάτων, θα έχουν στο μέλλον πολλαπλάσιες αρνητικές
συνέπειες στην ανάπτυξη της Περιφέρειας, ως ενιαίας γεωγραφικής, πολιτισμικής
και οικονομικής περιοχής. Οι
προτάσεις έγιναν άμεσα αποδεκτές από την πλειονότητα των θεσμικών και τοπικών
παραγόντων που το προηγούμενο διάστημα κατέβαλαν προσπάθειες για την ίδρυση του
Δελφικού Πανεπιστημίου. Οι αιρετοί της αυτοδιοίκησης βλέποντας με θετική ματιά
τις αλλαγές που προωθούσε το υπουργείο (κάποιοι τις επιζητούσαν), άρχισαν να
ενισχύουν τους σχεδιασμούς των Πανεπιστημίων ενώ ταυτόχρονα υπονόμευαν την
πρόταση του κ. Πανούση. Από αυτό διαφαίνεται
πως δεν υφίσταται περιφερειακή συνείδηση ή δεν είχε καλλιεργηθεί στο βαθμό που
θα έπρεπε τα προηγούμενα χρόνια, για να προχωρήσει η συνοχή, η συσπείρωση και η
ειλικρινής συνεργασία για την διεκδίκηση του Πανεπιστημίου.
Οι
άνθρωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αδυνατούσαν να προλάβουν τις εξελίξεις και
να καταθέσουν έγκαιρα προτάσεις εφαρμόζοντας μια διεκδικητική πολιτική.
Υποστήριζαν ένα αίτημα που είχε ήδη χαθεί. Στην πολιτική όμως, ο παράγοντας του
χρόνου διαδραματίζει πολύ σημαντικό και καταλυτικό ρόλο. Η ατολμία, η
αναποφασιστικότητα, η έλλειψη ρεαλιστικού και ορθολογικού στρατηγικού
σχεδιασμού κυρίως από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης Φθιώτιδας, οδήγησαν
στην απώλεια της πρωτοβουλίας, αλλά και της αμφισβήτησης της ίδιας της
αξιοπιστίας τους.
Η διατύπωση της πρότασης για ίδρυση Πανεπιστημίου η οποία
βασίστηκε μόνο σε γεωγραφικά κριτήρια (κάθε περιφέρεια και ένα ΑΕΙ) έχει πλέον
ξεπεραστεί. Ήταν ισχυρή πριν δύο δεκαετίες, σήμερα η πολιτική της ίδρυσης
Περιφερειακών Πανεπιστημίων έχει αλλάξει. Τα κριτήρια διαφέρουν και θα πρέπει να είναι αποκλειστικά
ακαδημαϊκά, οικονομικά και να συμβάλλουν στην υλοποίηση της αναπτυξιακής
στρατηγικής της περιοχής. Άλλωστε η πολιτεία θέλοντας να ικανοποιήσει το
συγκεκριμένο αίτημα ίδρυσε με το Π.Δ.
92/2003 το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας με έδρα την Λαμία, όμως το 2013
αναγκάστηκε να το καταργήσει με το «σχέδιο Αθηνά» και με μία απόφαση που δεν
είχε προηγούμενο. Το Πανεπιστήμιο Στερεάς, ουδέποτε απέκτησε μια ολοκληρωμένη
δομή, αφέθηκε ευάλωτο με δύο διάσπαρτα τμήματα (Λαμία και Λιβαδειά), με
ανύπαρκτες υποδομές και ουσιαστικά χωρίς μόνιμο διδακτικό προσωπικό.
Η Διοικούσα Επιτροπή του Πανεπιστημίου Στερεάς ίσως φέρει
και τις μεγαλύτερες ευθύνες, διότι δεν κατόρθωσε να εξασφαλίσει την εύρυθμη
λειτουργία και την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του, δεν μπόρεσε να το αναπτύξει
με νέες σχολές και τμήματα και να τα χωροθετήσει ισόρροπα στις πόλεις της
Στερεάς. Αποτέλεσε το μοναδικό Πανεπιστήμιο στον κόσμο με δύο τμήματα.
Ευθύνες όμως πρέπει να καταλογιστούν και στους αιρετούς
της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης που μαζί με τους τοπικούς φορείς θα
έπρεπε ήδη να έχουν προβεί στην αυτοκριτική τους και να αναλογιστούν πως
στήριξαν τη λειτουργία του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας μέχρι το 2013. Σε
ποιες χρηματοδοτήσεις εξειδικευμένων ερευνητικών προγραμμάτων προχώρησαν σε
συνεργασία με το Πανεπιστήμιο, ή σε ποιες αναθέσεις μελετών, ή πως στάθηκαν
αρωγοί για την επίλυση των προβλημάτων του, την ενίσχυση της έρευνας και
καινοτομίας, ή πως στήριξαν τις υποδομές του;
Δείχνοντας μια όψιμη αντίδραση η περιφερειακή και τοπική
αυτοδιοίκηση με την κατάθεση του νομοσχεδίου στην Βουλή το 2018, κατέθεσε
πρόταση διεκδίκησης της ίδρυσης «Δελφικού Πανεπιστημίου» μέσω της ΠΕΔ Στερεάς.
Η μελέτη ίδρυσης, ανατέθηκε στον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Πανούση,
ο οποίος διαμόρφωσε συγκεκριμένη πρόταση για τις σχολές που θα αποτελέσουν τον
πυρήνα του ΑΕΙ, χωρίς όμως να αναφέρει την έδρα καθώς και τα τμήματα που θα
φιλοξενήσουν οι πόλεις. Η προσπάθεια αυτή όσο αφορά την Φθιώτιδα, δεν
ενισχύθηκε με τη διάθεση κτιριακών υποδομών που μαζί με τις υφιστάμενες
κτιριακές και εργαστηριακές υποδομές του ΤΕΙ Στερεάς και την παραχώρηση
στρεμματικών εκτάσεων (ΠΑΒΥΠ, Παλαιά Εκκοκκιστήρια Βάμβακος), θα μπορούσε να
αποτελέσει μια ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη πρόταση. Περαιτέρω, δεν έγινε
καμία αναφορά από τον Δήμο Λαμίας στις κτιριακές υποδομές της πρώην Ακαδημίας,
στις οποίες είχαν γίνει διαμορφώσεις, συντηρήσεις και εσωτερικές διαρρυθμίσεις
μέσω ΕΣΠΑ και δαπανήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, για να καλύψουν τις
σύγχρονες ανάγκες ενός Πανεπιστημίου. Αντί αυτού, σήμερα στεγάζεται το 16ο
Δημοτικό Σχολείο.
Επειδή η μέχρι τώρα προσέγγιση για ίδρυση Πανεπιστημίου
δεν είχε αποτέλεσμα, κρίνεται ως επιτακτική ανάγκη άμεσα να αλλάξουμε τακτική
και κατεύθυνση. Τα τμήματα που λειτουργούν στις Περιφερειακές Ενότητες, θα
πρέπει να ενισχυθούν, να γίνουν ισχυρά, βιώσιμα και αναγνωρίσιμα, με νέα
προγράμματα σπουδών και με στόχο να προσφέρουν υψηλής ποιότητας γνώσεις, μέσω
σημαντικών ερευνητικών δραστηριοτήτων, επιστημονικών δημοσιεύσεων και υψηλού
επιπέδου διδακτικού προσωπικού, τότε μακροπρόθεσμα μπορούμε να διεκδικήσουμε
και την ίδρυση του Πανεπιστημίου
Στερεάς.
Με βάση τα παραπάνω και επειδή στο σχέδιο του
Προγράμματος Περιφερειακής Ανάπτυξης
αλλά και στο αναπτυξιακό όραμα της Περιφέρειας περιλαμβάνεται η
δημιουργία αυτόνομου Πανεπιστημίου Στερεάς και επειδή δεν πρέπει να συνεχιστούν
τα ίδια λάθη του παρελθόντος:
Ερωτάστε κ. Περιφερειάρχη
- Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας θα στηρίξει με πόρους την
ανάπτυξη των υποδομών των περιφερειακών τμημάτων των τριών Πανεπιστημίων
ώστε αυτά να καταστούν βιώσιμα, λειτουργικά και ελκυστικά για φοιτητές και
καθηγητές, προσφέροντας υψηλότερο επίπεδο σπουδών και εγκαταστάσεων;
- Ποιες πρωτοβουλίες προτίθεστε να αναλάβετε, για την
εξασφάλιση εκτάσεων και την διάθεσή τους στην κατασκευή κτιριακών
εγκαταστάσεων στις Περιφερειακές Ενότητες, ώστε να λυθούν προβλήματα
σίτισης και στέγασης των φοιτητών;
- Προτίθεστε να προβείτε στην χρηματοδότηση προγραμμάτων υποτροφιών για προπτυχιακές ή μεταπτυχιακές σπουδές αλλά και στη χρηματοδότηση δράσεων για την προώθηση της έρευνας και καινοτομίας και της δημιουργικής συνεργασίας αυτών των τμημάτων με άλλα τμήματα, ερευνητικά κέντρα και τοπικούς φορείς;
Οι
υπογράφοντες Περιφερειακοί Σύμβουλοι της «Στερεά Υπεροχής»
1.
Αναγνωστάκης Δημήτριος
2.
Ακριώτου Θεοδώρα
3.
Λάμπου Σπυρίδων
4.
Μελισσάρης Ιωάννης
5.
Μπερμπερής Μωυσής
6.
Παρασκευάς Δρόσος
7. Σκούρας Γεώργιος