Στις 13 Νοεμβρίου το στρατοδικείο άρχισε να συνεδριάζει στο κτίριο της Βουλής, όπου υπήρχε άπλετος χώρος για το ακροατήριο. Το δικαστήριο συγκροτήθηκε από αξιωματικούς με πρόεδρο τον στρατηγό Οθωναίο. Είχαν επιλεγεί λόγω της συμπάθειας που έτρεψαν προς τους στόχους της επανάστασης, αν και δεν ήταν όλοι διακηρυγμένοι βενιζελικοί. Οι κατηγορούμενοι, Γούναρης, Στράτος, Πρωτοπαπαδάκης, Μπαλτατζής, Χατζηανέστης, Γούδας και Στρατηγός ήταν καθισμένοι με αξιοπρέπεια εν σειρά, με τα Χόμπουργκ καπέλα τους τοποθετημένα μπροστά τους στο τραπέζι. Επί δύο εβδομάδες, διά στόματος των μαρτύρων, πολιτικών και στρατιωτικών, αλλά και από τους ίδιουs τους κατηγορούμενους ακούστηκε ξανά η ζοφερή ιστορία της πολιτικής, στρατιωτικής και διπλωματικής περιπλοκής [...].
Η ΔΙΚΗ
Κλήθηκαν να καταθέσουν, ο στρατηγός Παπούλας, οι συνταγματάρχες Πάσαρης και Σπυρίδωνος, ο δήμαρχος Σκυλακάκης, ο Γεώργιος Ράλλης, γιος του παλαιού πολιτικού Δημητρίου Ράλλη, του πρώτου πρωθυπουργού στο νέο καθεστώς και ο βενιζελικός πολιτικός Ρέντης ως μάρτυρες κατηγορίας. Οι στρατηγοί Τρίλιβας, Βαλέτας, Πάλης (επικεφαλής του επιτελείου του Παπούλα) και Εξαδάκτυλος (ένας έμπειρος επιτελικός αξιωματικός στην Αθήνα) και οι μετριοπαθείς πολιτικοί του Κέντρου Ζαβιτσιάνος και Δεμερτζής ως μάρτυρες υπεράσπισης. Ο ένας μετά τον άλλον αφηγήθηκαν τις ιστορίες τους. Έτσι, με τις πράξεις των κατηγορουμένων την τελευταία τριετία σχηματίσθηκε μία εικόνα, με θαυμαστή ζωντάνια και θαυμαστές αποκλίσεις. Επετράπη η ελεύθερη παράθεση αποδεικτικών στοιχείων επί όλων των πτυχών της μικρασιατικής εκστρατείας και επί των πολιτικών ενεργειών των κατηγορουμένων. Δεδομένου ότι διακυβευόταν αυτή καθεαυτή η πολιτική ύπαρξη του «φιλομοναρχικού γουναρισμού», αυτό ήταν αναπόφευκτο. Σε καμία στιγμή όμως οι μάρτυρες δεν επεχείρησαν να στοιχειοθετήσουν σοβαρά την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Οι πολιτικοί που ασχολήθηκαν με το ζήτημα, όπως ο Pάλλης, ο Δεμερτζής και ο Ζαβιτσιάνος, απέρριψαν κάθε υπόθεση δόλιας προαίρεσης.
Στη μέση της δίκης ο Γούναρης κατέρρευσε από υψηλό τυφοειδή πυρετό. Είχε παραστεί στις λιγοστές πρώτες συνεδριάσεις και είχε καλή παρουσία στις αντεξετάσεις. Η απουσία του έκανε τη δίκη να φαίνεται ακόμη πιο ψεύτικη. Η αρχή βάσει της οποίας πρέπει να επιτραπεί στον κατηγορούμενο να αναπτύξει την υπεράσπισή του και να αντιμετωπίσει τους κατηγόρους του, παραβιάστηκε. Οι διαμαρτυρίες των άλλων κατηγορουμένων και των συνηγόρων τους αγνοήθηκαν, το δικαστήριο απεφάνθη ότι η δίκη πρέπει να συνεχιστεί ότι η αρχή της «ουσιαστικής δικαιοσύνη» (όρος τον οποίο επινόησε η Επανάσταση για να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στο νόμο και τις δικές της προτιμήσει) θα τηρηθεί εάν η δίκη συνεχιστεί επί τη βάσει της αρχικής κατάθεσή του Γούναρη κατά την προκαταρκτική εξέταση. Έτσι οι κατηγορούμενοι κλήθηκαν να απολογηθούν. Πρώτος μίλησε ο Χατζηανέστης, ακολούθησαν οι υπουργοί. Όταν ήρθε η σειρά του Γούναρη και αφού όλοι οι υπόλοιποι είχαν μιλήσει, ένας δικαστικός κλητήρας ανέγνωσε το πυκνογραμμένο χειρόγραφο, που ο Γούναρης είχε γράψει στις φυλακές Αβέρωφ για την Ανακριτική Επιτροπή του Πάγκαλου. Ήταν το τελευταίο πολιτικό του έγγραφο. [...]
Η ΑΠΟΦΑΣΗ
Στις 6.30 την Τρίτη 28 Νοεμβρίου ο πρόεδρος του Στρατοδικείου στρατηγός Οθωναίος μπήκε στην αίθουσα του δικαστηρίου, στο κτίριο της Παλαιάς Βουλής και ανήγγειλε ότι συνεχίζεται η συνεδρίαση. Εκείνη την ώρα, τόσο νωρίς το πρωί, ελάχιστοι ήταν παρόντες στην αίθουσα. Κρυψίνοια ως προς τη διαδικασία πλανιόταν στην ατμόσφαιρα, ήταν η βιασύνη με την οποία η Επανάσταση απεργαζόταν την έκβαση της υπόθεσης, αλλά και η αγωνία της να αποφύγει τη δημοσιότητα. Στη διάρκεια της νύχτας οι κατηγορούμενοι είχαν μεταφερθεί με φορτηγό στις φυλακές Αβέρωφ, όχι μακριά από τον τόπο της Επανάστασης του Στρατιωτικού Συνδέσμου στο Γουδί το 1909, νυν τόπο στρατιωτικών εκτελέσεων. Οι κατηγορούμενοι δεν ήταν στο δικαστήριο για να ακούσουν την ετυμηγορία. Με χαμηλή φωνή ο Οθωναίος διάβασε την απόφαση. Ήταν μακροσκελής. Και οι οκτώ κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι εσχάτης προδοσίας. Ο Γούναρης, ο Στράτος, ο Πρωτοπαπαδάκης, ο Μπαλτατζής, ο Θεοτόκης και ο Χατζηανέστης καταδικάστηκαν σε θάνατο, ο Στρατηγός και ο Γούδας σε ισόβια κάθειρξη. Οι Χατζηανέστης, Στρατηγός και Γούδας καταδικάστηκαν και σε καθαίρεση από το στράτευμα. Όλοι ανεξαιρέτως υποχρεώθηκαν σε βαρύ πρόστιμο. Αφού ανέγνωσε την απόφαση ο Οθωναίος εγκατέλειψε βιαστικά την αίθουσα. Ενώ οι κατηγορούμενοι υπουργοί, πρώτα στη μικρή αίθουσα κοντά στο δικαστήριο και μετά στις φυλακές Αβέρωφ, έκαναν διάφορες υποθέσεις για το ποια θα είναι η τύχη τους, ο Γούναρης, κλινήρης σε μια κλινική στην οδό Ασκληπιού, παρακολουθούσε τη δίκη με ενδιαφέρον ανάλογο προς τις δυνάμεις του. Στις δύο το πρωί δύο μεγάλα φορτηγά στάθμευσαν μπροστά στην κλινική και αποβίβασαν στρατιώτες. Σχεδόν ταυτόχρονα με την ανάγνωση της απόφασης στο δικαστήριο, ένας αξιωματικός της αστυνομίας μπήκε στην κλινική και ζήτησε ο Γούναρης να σηκωθεί από το κρεβάτι και να πάει στις φυλακές Αβέρωφ. Βοήθησαν τον Γούναρη να σηκωθεί και να ντυθεί. Έπειτα ζήτησε πένα και χαρτί και έγραψε μια σύντομη διαθήκη. Τον βοήθησαν να κατέβει στο δρόμο και να ανέβει στο νοσοκομειακό που περίμενε. Στην αυλή των φυλακών Αβέρωφ έπεφτε ένα παγωμένο ψιλόβροχο. Εκεί περίμενε τρέμοντας -από ρίγη- ο Γούναρης. Οι συγγενείς των φυλακισμένων περίμεναν έξω από τις φυλακές. Διαρκώς έφταναν στρατιωτικά αποσπάσματα. Επέτρεψαν την είσοδο στον Ανδρέα Στράτο, γιο του καταδικασθέντα πολιτικού. Αυτό πληροφόρησε τους κρατούμενους για την καταδικαστική απόφαση. Στο μεταξύ ο Βρετανός πρεσβευτής Λίντλεϊ, έχοντας πληροφορηθεί τα νέα, κατάφερε να σηκώσει τον Ρέντη (αλλά όχι τον Πλαστήρα) και να του μιλήσει στο τηλέφωνο. Επέμεινε ότι έπρεπε να επιτρέψουν στους συγγενείς των μελλοθανάτων -καταδικασμένων- να τους δουν. Έτσι και έγινε λίγο αργότερα. Γύρω στις εννέα το πρωί έφθασε ο συνταγματάρχης Γρηγοριάδης, ένας από τους αξιωματικούς του στρατοδικείου, για να διαβάσει το κείμενο της απόφασης στους μελλοθάνατους. Τον έπεισαν να αφήσει τον Γούναρη να μπει μέσα. Ο Γούναρης εισήλθε στις φυλακές και χαιρέτησε τους συντρόφους του πριν μπει ο συνταγματάρχης και διαβάσει την καταδικαστική απόφαση. Τους άφησαν λίγα λεπτά για να αποχαιρετήσουν τις συζύγους, τα παιδιά, τους συγγενείς. Έπειτα οι έξι μετέλαβαν των αχράντων μυστηρίων. Τους κοινώνησε ένας παπάς, που είχαν φέρει στις φυλακές για τον λόγο αυτό. Στις 10.30 περίπου τους είπαν να πουν αντίο στους δικούς τους και να προσέλθουν.
 |
| «ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΙ ΗΤΑΝ ΚΑΘΙΣΜΕΝΟΙ ΜΕ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ ΕΝ ΣΕΙΡΑ, ΜΕ ΤΑ ΧΟΜΠΟΝΡΓΚ ΚΑΠΕΛΑ ΤΟΥΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ». ΑΠΟ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΜΙΧΑΗΛ ΓΟΥΔΑΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ, ΞΕΝΟΦΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΟΥΝΑΡΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΘΕΟΤΟΚΗΣ ΚΑΙ ΠΕΤΡΟΣ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ. (ΕΛΙΑ) |
Έξω από τις φυλακές περίμεναν φορτηγά. Η σκυθρωπή -επιβλητική- πομπή κατευθύνθηκε από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας στο Γουδί, όπου -το πεδίο βολής- κάτω από τον Υμηττό ήταν ζωσμένο από στρατεύματα. Μια μικρή ομάδα στρατιωτών, μερικοί δημοσιογράφοι και θεατές, σε αυτούς είχαν επιτρέψει την είσοδο, στέκονταν στη μέση της πεδιάδας όταν έφτασαν τα φορτηγά [...].
Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Ο διπλωμάτης Φραγκούλης δεν ήταν αυτόπτης μάρτυς, ήταν όμως φίλος και πολιτικός συνεργάτης των καταδικασθέντων και σίγουρα συζήτησε τα συμβάντα με όλες τους τις λεπτομέρειες με όσους ήταν εκεί. Περιέγραψε έτσι τη σκηνή:
Στις 11.05 εμφανίστηκαν τα φορτηγά που μετέφεραν τους μελλοθάνατους. Ακούστηκαν διαταγές. Το πρώτο φορτηγό σταμάτησε και η πόρτα άνοιξε. Ο κ. Στράτος πήδηξε μόνος έξω και βοήθησε τον κ. Γούναρη να κατέβει, προσφέροντας το δεξί του μπράτσο. Καθώς κανείς δεν τους βοηθούσε, ο κ. Στράτος, κοιτώντας ολόγυρα να δει πού μπορούσε να πάει τον κ. Γούναρη, ρώτησε «Πού πάμε;». «Στον άλλο κόσμο», του είπε ο κ. Γούναρης, και έκανε μερικά βήματα. Κρύωνε πολύ, είχε σηκώσει τον γιακά του και είχε βάλει τα χέρια στις τσέπες. Έφτασε και το δεύτερο φορτηγό. Ο στρατηγός Χατζηανέστης κατέβηκε, έριξε ένα γρήγορο, κοντινό βλέμμα στους στρατιώτες, παραταγμένους σε σχηματισμό τετραγώνου. Ο επικεφαλής αξιωματικός πήρε ένα κομμάτι χαρτί από τα χέρια του κλητήρα και διάβασε τις τελευταίες φράσεις της καταδικαστικής αποφάσεως. Μετά ρώτησε τους μελλοθάνατους εάν ήθελαν κάτι να πουν. Όλοι απάντησαν αρνητικά. Είδαν τον κ. Γούναρη να γέρνει το κεφάλι προς τα δεξιά και μετά να σηκώνει αδιάφορα τους ώμους. Έπρεπε να γίνει η καθαίρεση του στρατηγού Χατζηανέστη. Άκουσε να του διαβάζουν το σημείο της αποφάσεως που αφορούσε την καθαίρεση. Τη στιγμή που τον πλησίασαν για να του αφαιρέσουν τα διακριτικά του, τράβηξε μόνος του τα γαλόνια για να μην τον ακουμπήσει κανείς. Είχαν σκάψει μικρούς λάκκους, για να πέσουν μέσα τα πτώματα. Ένας αξιωματικός με το ξίφος του ανά χείρας, είπε στους μελλοθάνατους να τον ακολουθήσουν. Έδειξε στον καθένα τη θέση του καλώντας τους έναν έναν με το όνομά του. Ο κ. Θεοτόκης βρισκόταν στην άκρη δεξιά και σε απόσταση 12 μέτρων ο ένας από τον άλλον βρίσκονται από τα δεξιά προς τα αριστερά ο Μπαλτατζής, ο Στράτος, ο Γούναρης, ο Πρωτοπαπαδάκης και ο στρατηγός Χατζηανέστης. Ο κ. Στράτος πήρε θέση, αφού βοήθησε τον κ. Γούναρη να πάει στη δική του. Μπροστά από τον καθένα τους, σε απόσταση 15 βημάτων, στέκονταν πέντε στρατιώτες. Η απάθεια των μελλοθάνατων ήταν απόλυτη. Ο κ. Γούναρης κοίταξε κατάματα με προσοχή το εκτελεστικό απόσπασμα. Ο κ. Μπαλτατζής φόρεσε το μονόκλ του αφού το καθάρισε με το μαντίλι του. Ο στρατηγός Χατζηανέστης στάθηκε προσοχή. Κανείς από τους έξι δεν άφησε να του δέσουν τα μάτια.
Σημείωση: Το κείμενο προέρχεται από την μελέτη του Michael Llewellyn Smith «Ionian Vision. Greece in Asia Minor, 1919-1922», Hurst 8 Company, Λονδίνο. Οι ημερομηνίες είναι με το νέο ημερολόγιο.
MICHAEL LLEWELLYN SMITH
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ 1919-1922
ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ
ΑΘΗΝΑ
2002
from anemourion https://ift.tt/3cnSOIt
via IFTTT