Διαβάζουμε, μεταξύ των άλλων, στην ανακοίνωση που έδωσε ο κ Σταικούρας για τον τριμηνιαίο απολογισμό του για τη Φθιώτιδα:
«Σπερχειός Ποταμός.
Με πρωτοβουλία του Υπουργού Οικονομικών, πραγματοποιήθηκε, στις 15 Δεκεμβρίου 2021, τηλεδιάσκεψη, παρουσία του Υπουργού και του Υφυπουργού Υποδομών και Μεταφορών, με αντικείμενο συζήτησης, μεταξύ άλλων, τη δρομολόγηση ολοκληρωμένου σχεδίου για τη διαχείριση του Σπερχειού ποταμού και την αξιοποίηση των υδάτινων πόρων.
Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ανέλαβε να αξιολογήσει τις εναλλακτικές δυνατότητες σύνταξης σχετικής μελέτης.»
Τόσο καθαρά, τόσο κατανοητά και για το επικοινωνιακό της υπόθεσης: «τη δρομολόγηση ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν ο υ σχεδίου» Τι και πώς, ποιους θα αφορά αυτό το σχέδιο, καμιά αναφορά. Σίγουρα στο μυαλό τους είναι τα «ολοκληρωμένα» αντιπλημμυρικά σχέδια και έργα… Αυτά που την αποτελεσματικότητά τους ζήσαμε και ζούμε τα τελευταία χρόνια.
Με αφορμή αυτό παραθέτω ένα τμήμα της εισήγησης του Δημητρίου Κωτούλα, καθηγητή του Α.Π.Θ., στην ημερίδα που έγινε το 1996 στη Λαμία από το Παράρτημα Στερεάς του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου και τον Όμιλο Φίλων του Δάσους με θέμα «Πλημμυρογένεση και ο Σπερχειός»
ΤΟ ΧΕΙΜΑΡΡΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ
Το συνολικό φορτίο φερτών υλών, που παράγεται στο χώρο του Σπερχειού (2.655.909 m3/έτος) είναι ιδιαίτερα μεγάλο, οι δε χείμαρροι που παράγουν τα περισσότερα φερτά υλικά είναι κατά σειράν οι εξής:
- Δ. Βίστριζα
- Α. Βίστριζα
- Ρουστιανίτης
- Λουγγιές
- Ασωπός
- Παλαιόκαστρο
- Κατής
- Υπάτης
Πρόκειται για ρεύματα, με πολύ έντονα χειμαρρικά φαινόμενα, που παράγουν συνολικά 2.002.532 m3/έτος, δηλ. παρέχουν τα 75,40 % του συνολικού ετήσιου φορτίου του ποταμού. Από δε τα ρεύματα αυτά μόνο η Α και Δ Βίστριζα και ο Ρουστιανίτης παράγουν τα 51,34 % του συνολικού φορτίου του Σπερχειού.
Η διακίνηση των παραγόμενων φερτών υλικών στη λεκάνη του Σπερχειού γίνεται ως εξής:
όγκος αποθέσεων:
περιοχή απόθεσης (m3/έτος) (%)
1. Στους κώνους πρόσχωσης και σε
Ενδιάμεσες κοίτες των ορεινών ρευμάτων 531.182 20,00
2. Στην κεντρική κοίτη του Σπερχειού 424.945 16,00
3. Στο δέλτα του ποταμού:
- στο δέλτα της κεντρικής κοίτης 1.023.062 38,52
- στην ευρύτερη περιοχή του δέλτα
(παλιά κοίτη, τάφρος, κλπ) 110.126 4,15
4. Στον υποθαλάσσιο χώρο 566.594 21,33
-------------------------------
Σύνολο: 2.655.909 100,00
Επομένως, το 1/3 περίπου των παραγόμενων υλικών (956.127 m3/έτος) στις ορεινές λεκάνες του Σπερχειού αποτίθεται στις χαμηλές περιοχές (κώνος, κεντρική κοίτη). Για το λόγο αυτό, μειώνονται οι διαστάσεις (βάθος) των πεδινών κοιτών και ιδίως της κεντρικής κοίτης του ποταμού και προκαλούνται ποικίλες καταστροφές. Στο δέλτα του ποταμού φθάνουν τα υπόλοιπα 2/3 των παραγόμενων υλικών (1.699.782 m3/έτος), από τα οποία καθοριστικό ρόλο για τη μορφολογική εξέλιξη του δελταικού χώρου ασκούν περίπου τα 1.113.188 m3, που αποτίθενται στο δέλτα της κεντρικής κοίτης. Η επέκταση του δέλτα που προκαλείται με τον τρόπο αυτό, έχει ως συνέπεια την αναποδιστική πρόσχωση του πεδινού, δελταικού χώρου.
Οι συνέπειες από την έντονη υποβάθμιση και την παραγωγή άφθονων φερτών υλών στη λεκάνη του Σπερχειού είναι οι εξής:
1. Ο ορεινός χώρος της λεκάνης αγονοποιείται και αποσταθεροποιείται συνεχώς (λόγω έντονων ολισθήσεων, κατακρημνίσεων και εκχαραδρώσεων) με αποτέλεσμα να καθίσταται ακατάλληλος για αξιοποίηση και επικίνδυνος για διαμονή.
2. Τα παραγόμενα φερτά υλικά προκαλούν σοβαρά προβλήματα διόδευσης της απορροής τόσο στις κεντρικές κοίτες των χειμάρρων, όσο και στην κεντρική κοίτη του Σπερχειού, ιδίως από το μέσο της διαδρομής του (θέση εκβολής της Βίστριζας) προς τα κατάντη, μέχρι και την εκβολή του στη θάλασσα (δέλτα), όπου κυρίως αποτίθενται με αποτέλεσμα να οδηγούν σε πλημμύρες και καταστροφές.
Αποδεικνύεται λοιπόν, ότι ο Σπερχειός είναι ποταμός με έντονο χειμαρρικό χαρακτήρα, γι’ αυτό και προκαλεί έντονη πλημμυρογένεση.
ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ
Από όσα αναφέρθηκαν προκύπτει, ότι καμιά διευθέτηση του Σπερχειού, όσο και των συμβαλλόντων του (π.χ. της Βίστριζας, του Ρουστιανίτη, κλπ) δεν είναι δυνατή, συνεπώς και καμιά αξιοποίηση, τόσο του ορεινού, όσο και του πεδινού χώρου του δεν μπορεί να ευδοκιμήσει, όσο θα διακινούνται φερτές ύλες από την ορεινή λεκάνη του ποταμού προς τα πεδινά. Ο εύφορος, πεδινός χώρος κατά μήκος του ποταμού είναι καταδικασμένος σε προσχώσεις και πλημμυρικές καταστροφές, ο δε ορεινός, σε αγονοποίηση, αστάθεια και ανασφάλεια. Επίσης, κάθε φράγμα που θα κατασκευάζεται για να ταμιεύσει νερά, τόσο στον ποταμό, όσο και στους συμβάλλοντες του, είναι καταδικασμένο να γεμίζει σε λίγα χρόνια με φερτά υλικά.
Συνεπώς, βασική αρχή κάθε διευθέτησης του Σπερχειού, πρέπει να είναι ο έλεγχος των μεταφερόμενων υλικών με την κατασκευή ορεινών υδρονομικών, όσο και κατάλληλων πεδινών έργων, ώστε τα νερά του ποταμού να ρέουν «καθαρά» προς τη θάλασσα.
Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να διευθετηθούν οι ορεινές λεκάνες των 63 χειμάρρων του Σπερχειού με την εφαρμογή του δασοτεχνικού συστήματος, το οποίο αποσκοπεί στην αποκατάσταση του κατεστραμμένου, ή υποβαθμισμένου φυσικού περιβάλλοντος. Η Δασική Υπηρεσία έχει κάνει ορισμένες επεμβάσεις εκτελώντας τα έργα ορεινής υδρονομίας σε ορεινές λεκάνες με βάση το σύστημα αυτό, τα οποία όμως δεν έχουν ολοκληρωθεί και δεν επαρκούν. Επίσης, έχει καταδειχθεί στην πράξη, ότι οι ιδιόμορφες κοινωνικές συνθήκες του ελλαδικού χώρου εμποδίζουν την πλήρη εφαρμογή του δασοτεχνικού συστήματος στη χώρα μας. Ειδικότερα, από τις τρεις κατηγορίες των έργων του (τεχνικά, αγροτεχνικά, φυτοτεχνικά έργα), δεν καθίσταται δυνατό να ολοκληρωθεί η παραλείπεται η ίδρυση δασών και θαμνώνων, με τη βοήθεια των οποίων ελέγχονται οι αιτίες της παραγωγής υλικών. Έτσι παρά την εκτέλεση αρκετών τεχνικών έργων στις κοίτες τους, τα ρεύματα εξακολουθούν να μεταφέρουν άφθονα φερτά υλικά και δε σχηματίζουν την επιθυμητή κλίση αντιστάθμισης. Οι ίδιες δυσμενείς κοινωνικές συνθήκες σε έντονη μορφή εμφανίζονται και στη λεκάνη του Σπερχειού, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα σ’ ό, τι αφορά στην ολοκληρωμένη εφαρμογή του δασοτεχνικού συστήματος.
Ένας άλλος τρόπος ελέγχου των υλικών που δεν επηρεάζεται από τις κοινωνικές συνθήκες, είναι το σύστημα διαλογής των φερτών υλών, το οποίο αποβλέπει στον έλεγχό τους εντός των κοιτών των ρευμάτων με τη συνδυασμένη κατασκευή φραγμάτων διαλογής και δεξαμενών απόθεσης. Με τον τρόπο αυτό ελέγχονται τα διακινούμενα υλικά, ιδίως στο κάτω πέρας των κεντρικών κοιτών των χειμάρρων. Πρόκειται για ένα νέο σύστημα διευθέτησης με ευρεία εφαρμογή στο εξωτερικό, το οποίο προσιδιάζει ιδιαίτερα στη χώρα μας.
Συνεπώς, η ορθή, αντιπλημμυρική τακτική στο Σπερχειό, συνοψίζεται ως εξής:
- Εφαρμογή του δασοτεχνικού συστήματος διευθέτησης, που διασφαλίζει την οριστική διευθέτηση των χειμάρρων του Σπερχειού, όπου κα όσο αυτό είναι δυνατό, και παράλληλα:
- Εφαρμογή του συστήματος διαλογικής διευθέτησης στους σπουδαιότερους χειμάρρους του Σπερχειού, το οποίο παρέχει άμεση ανακούφιση από τα διακινούμενα φερτά υλικά.
Ο συνδυασμός των δύο αυτών συστημάτων στις ορεινές λεκάνες των χειμαρρικών ρευμάτων του ποταμού και ιδίως σ’ εκείνες της Α και Δ Βίστριζας και του Ρουστιανίτη θα διασφαλίσει την άμεση απόδοση και την αέναη λειτουργία των αντιπλημμυρικών έργων στα πεδινά του Σπερχειού και θα αποτελέσει το υπόβαθρο για κάθε αναπτυξιακή προσπάθεια στον ορεινό και πεδινό χώρο του ποταμού.
Για την εξειδίκευση του τρόπου εφαρμογής των δύο συστημάτων, τον καθορισμό και τη διαστασιολόγηση των αναγκαίων έργων απαιτείται η σύνταξη ειδικής μελέτης . -