Η 12η Δεκεμβρίου 2021 ήταν εφιαλτική για τους κατοίκους του χωριού Κόμμα στη Φθιώτιδα, που ξύπνησαν βλέποντας το χωριό τους να βυθίζεται στο νερό, τις περιουσίες τους να καταστρέφονται και τα ζώα τους να πνίγονται ● Η σφοδρή κακοκαιρία σε συνδυασμό με αστοχίες σε μια σειρά μεγάλα έργα που έχουν γίνει στην περιοχή ήταν η αιτία του κακού ● Στις 2 Φεβρουαρίου εκδικάζεται η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, που έχουν κάνει οι κάτοικοι στην εναγώνια προσπάθειά τους να αποτρέψουν την επόμενη ανάλογη συμφορά που με μαθηματική ακρίβεια θα έρθει.
Ακούς για ένα χωριό, γράφεις το όνομά του στη μηχανή αναζήτησης και η οθόνη αυτομάτως πλημμυρίζει με εικόνες ανθρώπων που παλεύουν να γλιτώσουν από νερά που κατακλύζουν σπίτια και αποθήκες. Οι κάτοικοι στο Κόμμα Φθιώτιδας, πέντε χιλιόμετρα από τη Λαμία, ζουν εδώ και 13 μήνες με τον εφιάλτη μιας καταστροφικής πλημμύρας και έχουν προσφύγει στη Δικαιοσύνη, κατηγορώντας την «Κεντρική Οδό» και το Δημόσιο για έργα που κατασκευάστηκαν στην περιοχή τους με λάθος τρόπο και εγκλωβίζουν τα νερά του ποταμού Σπερχειού.
Ως αρχή του εφιάλτη τους ορίζουν την ημερομηνία της 12ης Δεκεμβρίου 2021, όταν ξύπνησαν με το βουητό των υδάτων που συσσωρεύτηκαν σε ύψος πάνω από 1,5 μέτρο μέσα στο χωριό, φτάνοντας έως και τα 3 μέτρα γύρω του. Λίγο έλειψε να χαθούν ανθρώπινες ζωές, εκατοντάδες ζώα όμως πνίγηκαν και περιουσίες καταστράφηκαν. Στην αίτηση ασφαλιστικών μέτρων που έχουν καταθέσει και εκδικάζεται στις 2 Φεβρουαρίου 2023, 50 κάτοικοι και επαγγελματίες εξιστορούν με ανατριχιαστικό τρόπο πώς ξύπνησαν το πρωινό εκείνης της Κυριακής, τρέχοντας στις ταράτσες βρεγμένοι και ξυπόλητοι ή στους «κουβάδες» των τρακτέρ και στις βάρκες – τα μοναδικά μέσα που μπορούσαν να προσεγγίσουν τα σπίτια τους. Μιλούν για παιδιά και ηλικιωμένους που ακόμη και τώρα αδυνατούν να κοιμηθούν με το παραμικρό ψιλόβροχο.
Το χωριό Κόμμα είναι ένα από τα αρκετά που βρίσκονται στις εκβολές του Σπερχειού. Ο ποταμός μαζεύει νερά από 63 ρέματα και παραποτάμους που φτάνουν εδώ από τα ψηλά βουνά της ευρύτερης περιοχής (Τυμφρηστός, Βαρδούσια, Οίτη, Οθρυς κ.ά.). Οπως αναφέρεται στο τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας, μπορεί να φτάσει σε παροχή έως και 3.300 κυβικών μέτρων ανά δευτερόλεπτο! Υπό αυτή την έννοια, συχνά ο ποταμός ξέφευγε ανέκαθεν από την κοίτη του και πλημμύριζε τα χωράφια, χωρίς όμως να καταστρέφει τα πάντα, με τη βοήθεια των αποστραγγιστικών έργων που είχαν γίνει, της Τάφρου επί γερμανικής κατοχής και της Νέας Κοίτης στη δεκαετία του '50. Τι άλλαξε λοιπόν και έφερε το Κόμμα στο όριο της εξαφάνισης από τον χάρτη το 2021;
Σύμφωνα με τους κατοίκους, η ευθύνη ανήκει στα μεγάλα συγκοινωνιακά έργα που έγιναν πάνω στις εκβολές του ποταμού και ιδιαίτερα ο νέος αυτοκινητόδρομος Ε65 (συνδέει τον αυτοκινητόδρομο Αθηνών-Θεσσαλονίκης με τη Θεσσαλία) και ο κλάδος του ανισόπεδου κόμβου Λαμίας που θα οδηγεί κάποτε προς Πάτρα μέσω Μπράλου.
Και τα δύο αυτά έργα κατασκευάστηκαν με το σύστημα της παραχώρησης και διόδια από την «Κεντρική Οδό», θυγατρική της ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, που ανέλαβε «τη μελέτη, τον σχεδιασμό, την κατασκευή, τη λειτουργία, την εκμετάλλευση και τη συντήρηση του έργου, συνολικού προϋπολογισμού 1,4 δισ. ευρώ», όπως αναφέρει στον ιστότοπό της.
Οταν υποχώρησαν τα νερά της πλημμύρας του Δεκεμβρίου 2021, κάτοικοι και επαγγελματίες από το Κόμμα ξεκίνησαν μια προσπάθεια να προλάβουν τα χειρότερα, συναντώντας πολλούς «τοίχους», όπως συνέβη και με τα ορμητικά νερά του ποταμού:
▣ Τον Μάιο του 2022, ο γενικός διευθυντής Συγκοινωνιακών Υποδομών του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών Ιωάννης Καρνέσης αποφαίνεται εκ μέρους της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Εργων με Σύμβαση Παραχώρησης (ΕΥΔΕ/ΚΣΕΣΠ) και απαλλάσσει των ευθυνών τον αυτοκινητόδρομο Ε65. Λέει ότι το έργο του αυτοκινητόδρομου έγινε με βάση τον «εγκεκριμένο σχεδιασμό», με θετική γνωμοδότηση από το Περιφερειακό Συμβούλιο Στερεάς Ελλάδας και «επαρκείς διεξόδους διαφυγής-αποστράγγισης-απορροής των υδάτων». Στο έγγραφο που απευθύνεται στην περιφέρεια τονίζεται επίσης ότι η κατασκευή του ανισόπεδου κόμβου Λαμίας «έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και δεν δύναται πλέον να γίνει οποιαδήποτε αλλαγή του σχεδιασμού του» γιατί θα επέφερε καθυστερήσεις και απένταξη από το χρηματοδοτικό πρόγραμμα του ΕΣΠΑ 2014-2020. Εκτιμά επίσης ότι για το πλημμυρικό φαινόμενο της 12/12/2021 φταίνε η αστοχία των αναχωμάτων του Σπερχειού σε σημείο (Αμούρι) πριν από το χωριό Κόμμα και η «υπέρμετρη ποσότητα ομβρίων υδάτων», υποστηρίζοντας ότι πλημμύρες συνέβαιναν και πριν από τον Ε65.
▣ Εναν μήνα αργότερα, όμως, η Διεύθυνση Τεχνικών Εργων της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας απαντά στην ΕΥΔΕ/ΚΣΕΣΠ λέγοντας ότι οι μελέτες αποχέτευσης και αποστράγγισης των έργων αφορούν μόνο την προστασία των ίδιων των έργων παραχώρησης και όχι την αντιπλημμυρική προστασία των ευρύτερων περιοχών γύρω τους. Ειδικά για τον ανισόπεδο κόμβο Λαμίας, που θα αποτελεί την έξοδο προς Πάτρα, «η απορροή των υδάτων όχι μόνο δεν μπορεί να γίνει απρόσκοπτα, αλλά δεν έχει κατασκευαστεί κανένα τεχνικό έργο για τον σκοπό αυτό». Τονίζει επίσης ότι το υπουργείο Υποδομών θα έπρεπε να έχει λάβει υπόψη τις ιδιομορφίες της λεκάνης του Σπερχειού και τα έργα που έγιναν ώστε να μην καταργούν τον υφιστάμενο αντιπλημμυρικό σχεδιασμό, αναφέροντας συγκεκριμένα τη «Γερμανική Τάφρο» του 1945 που λειτουργούσε ως εξισορροπιστής.
▣ Στο ίδιο διάστημα, κάτοικοι και εργαζόμενοι του Κόμματος, με καταγγελία τους στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Λαμίας, δηλώνουν τη δυσαρέσκειά τους για την απάντηση της ΕΥΔΕ/ΠΣΕΣΚ του υπουργείου Υποδομών. Σημειώνουν ότι η απάντηση βασίζεται στις θέσεις του «ανεξάρτητου μηχανικού» που είναι υπεύθυνος για τις μελέτες του Ε65 και «δεν θα ήταν δυνατό να παραδεχτεί ότι έγινε οτιδήποτε λάθος». Οι κάτοικοι παραδέχονται ότι η περιοχή του Κόμματος ήταν ανέκαθεν «υψηλού κινδύνου πλημμύρας», αλλά αυτό δημιουργεί την απαίτηση «για τη μέγιστη σοβαρότητα και υπευθυνότητα» όταν κατασκευάζονται τρία μεγάλα συγκοινωνιακά έργα (ΠΑΘΕ, σιδηρόδρομος, Ε65). «Το χωριό μας προϋπήρχε των έργων και οφείλατε να μας ενημερώσετε ότι σκοπεύετε να μετατρέψετε την περιοχή σε λίμνη ώστε να το εγκαταλείψουμε ή να πνιγούμε μέσα σε αυτό», αναφέρουν δραματικά. Σε εκείνη την καταγγελία ζητούσαν να οριστεί πραγματογνώμονας από την Εισαγγελία ώστε να διερευνήσει τα πραγματικά αίτια, αλλά, σύμφωνα με πληροφορίες, καμία τεχνική εταιρεία δεν δέχθηκε να αναλάβει τέτοιο ρόλο.
Παρά τις προσπάθειες, οι κάτοικοι δεν βρήκαν ισχυρό χέρι συμπαράστασης στο πρόβλημά τους – ούτε καν στον πρώτο τη τάξει υπουργό Χρήστο Σταϊκούρα που εκλέγεται στην περιοχή. Το Δημοτικό Συμβούλιο της Λαμίας ανταποκρίθηκε, καταλήγοντας σε ομόφωνο ψήφισμα που επισημαίνει ότι στην εκβολή του Σπερχειού συνέβαιναν ανέκαθεν πλημμύρες, αλλά ουδέποτε πριν «απειλήθηκαν ανθρώπινες ζωές, καταστράφηκαν κατοικίες, επιχειρήσεις, πνίγηκαν τόσα ζώα». Αποδίδει ευθύνες στα αναχώματα αρχικά της ΕΡΓΟΣΕ, που ακύρωσαν την ανακουφιστική «Γερμανική Τάφρο», και στην κατασκευή του Ε65 «πάνω σε αναχώματα και με ελάχιστα έργα απορροής υδάτων», ενώ ο αυτοκινητόδρομος Αθηνών-Θεσσαλονίκης (ΠΑΘΕ) έγινε με κοιλαδογέφυρες που αφήνουν κάτω τους τα νερά να περνούν ελεύθερα.
Με τα ασφαλιστικά μέτρα που εκδικάζονται στο Πρωτοδικείο Λαμίας την ερχόμενη Τετάρτη, οι 50 κάτοικοι και επαγγελματίες ζητούν μεταξύ άλλων: 1) Να καθαιρεθούν τα αναχώματα μήκους 1.000 μέτρων και ύψους 6 μέτρων πάνω στα οποία έχει χτιστεί ο ανισόπεδος κόμβος Λαμίας ή να στηριχθεί στο μεγαλύτερο μέρος του με υποστυλώματα, 2) Να κατασκευαστούν ανοίγματα στα αναχώματα του Ε65 που θα επιτρέπουν τη διαφυγή των υδάτων προς τη «Γερμανική Τάφρο».
● Απευθυνθήκαμε στην «Κεντρική Οδό», θέτοντας υπόψη της το πρόβλημα, αλλά αρνήθηκε να τοποθετηθεί.