Η συγκλονιστική μαρτυρία της Ελπίδας και η απάντηση της Ξένης Δημητρίου για τον «βηματισμό χελώνας» της Δικαιοσύνης σήμερα στην Ελλάδα. Οι δυσάρεστες εκπλήξεις από τον Γιώργο Νικολαΐδη.
«Δεν θέλω σε 'μένα κανείς να βλέπει μόνο έναν άνθρωπο που κακοποιήθηκε και να με λυπούνται. Θέλω να με βλέπουν σαν έναν άνθρωπο που υπήρξε θύμα κι επέζησε. Και μετά το τραύμα μπορεί να ζει, να αγαπά, να δημιουργεί». Την πρώτη φορά που μοιράστηκε μαζί μου ψήγματα μονάχα της ιστορίας της ήρθαμε πολύ κοντά, όσο έρχονται δυο άνθρωποι όταν ο ένας από τους δυο μοιράζεται ένα τόσο επώδυνο και βαρύ βίωμα, αλλά, ταυτόχρονα, έμοιαζε σαν κάποιος ξαφνικά να μας λούζει και τις δυο με παγωμένο νερό. Από το επόμενο πρωί, σαν να είχαμε συμφωνήσει, καμιά μας δεν αναφέρθηκε σε αυτό.
Χρειάστηκε να περάσουν μήνες για να έρθουν και πάλι θραύσματα των αναμνήσεων της στην επιφάνεια, τα οποία και πάλι επιμελώς την επόμενη μέρα και οι δυο θάβαμε γρήγορα και σχολαστικά. Σήμερα ωστόσο αυτό το κείμενο ξεκινάει με την ιστορία της Ελπίδας μετά από πολλή σκέψη κι από τις δυο μας κι με έναν κοινό στόχο: να μεταφέρει ελπίδα.
Η Ελπίδα κακοποιήθηκε από τον πατέρα της όταν ήταν παιδί. Κανείς από το περιβάλλον της δεν το γνώριζε και για πολλά χρόνια ούτε κι η ίδια ήθελε να το αναγνωρίζει -είχε παγώσει σχεδόν κάθε της ανάμνηση, κάθε της συναίσθημα. Μέχρι που οι μνήμες άρχισαν να ξεμυτίζουν. Μέχρι που έγιναν κύματα- ή θα τα δάμαζε ή θα την έπνιγαν. Σήμερα τίποτα δεν προδίδει όσα πέρασε όταν ήταν παιδί αυτή η δυναμική, πανέξυπνη, δραστήρια, καλλιεργημένη νέα γυναίκα – εκτός κι αν η ίδια επιλέξει να μιλήσει για αυτό, όπως κάνει σήμερα.
«Μπήκα σε ψυχοθεραπεία όταν πια κατάλαβα πως δεν μπορώ να κάνω τίποτα για να αποφύγω το παρελθόν. Τίποτα δεν φέρνει την λήθη. Ακόμα δουλεύω με το τραύμα κι ακόμα προσπαθώ να βρω τις ισορροπίες μου. Υπάρχουν στιγμές που το μόνο που θα ήθελα είναι απλώς να μην είχε συμβεί, να είχα μια κανονική παιδική ηλικία. Θα ήθελα να μπορώ να το ξεχάσω, να το σβήσω. Ωστόσο, αυτό δεν γίνεται. Γι' αυτό είμαι εδώ και παλεύω, δεν τα παρατάω. Και ζω μια ολόκληρη, χορταστική ζωή παρόλα αυτά. Και θέλω να πω σε κάθε παιδί που σήμερα βρίσκεται στη θέση που κάποτε βρέθηκα εγώ: υπάρχει ελπίδα, μην τα παρατάς».
Έχουν περάσει δυο δεκαετίες από τότε που η Ελπίδα ήταν παιδί. Τότε ελάχιστα μιλούσαμε για την κακοποίηση – σωματική ή, ακόμα περισσότερο, σεξουαλική. Τι ακριβώς συμβαίνει στη χώρα μας σήμερα; Έχουν μειωθεί ή αυξηθεί τα περιστατικά; Τι κάνει η Πολιτεία ώστε να προλαμβάνει την θυματοποίηση των παιδιών; Κι εκείνα που δεν πρόλαβε να διασώσει, πως τα στηρίζει ώστε να ξεπεράσουν το τραύμα που έχουν υποστεί;
Με αυτές τις ερωτήσεις κατά νου, ξεκινήσαμε μια συζήτηση με τον ψυχίατρο Γιώργο Νικολαΐδη, επικεφαλής της Δ/νσης Ψυχικής Υγείας και & Κοιν. Πρόνοιας Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού. Και στην πρώτη, προφανή ερώτηση αν αυξάνονται τα περιστατικά ή αυξάνεται η ορατότητά τους, ήρθε η πρώτη από μια σειρά δυσάρεστες εκπλήξεις – που κανέναν από όσους παρακολουθούν αυτά θα θέματα δεν εκπλήσσει πια…
«Κανείς δεν ξέρει», μας απαντά ο κ.Νικολαϊδης. «Δεν υπάρχει σύστημα καταγραφής των περιστατικών που αναφέρονται σε κάποια υπηρεσία στην Ελλάδα. Εμείς ως Ινστιτούτο έχουμε φτιάξει ένα τέτοιο διακλαδικό διατομεακό σύστημα από το 2014, το έχουμε πιλοτάρει ξανά το 2021, έχουμε εκπαιδεύσει ανθρώπους για να το χρησιμοποιήσουν, αλλά, δυστυχώς, χρόνια τώρα δεν υιοθετείται από τις ελληνικές κυβερνήσεις. Δεν υπάρχει καμία εικόνα από κανέναν για τα κρούσματα… ».
Ανύπαρκτη βάση δεδομένων
Τι σημαίνει αυτό; Ότι η χώρα μας στερείται του πρωταρχικού εργαλείου χάραξης στρατηγικών και πολιτικών, της βάσης δεδομένων. Όπως μας εξηγεί ο κ.Νικολαϊδης, η μόνη επιδημιολογική έρευνα που διαθέτουμε για την έκθεση των παιδιών σε κακοποίηση έγινε πριν σχεδόν μια… 15ετία από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, το οποίο αυτή τη στιγμή δεν έχει τους απαραίτητους πόρους για να την επαναλάβει. Και μια τέτοια έρευνα, που διασταυρώνει στοιχεία που δίνουν τα ίδια τα παιδιά με τα στοιχεία που καταγράφουν οι Αρχές είναι πολύ σημαντική, μιας και δύναται να καταγράψει την απόσταση ανάμεσα σε όσα φτάνουν στις Αρχές και σε όσα γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες.
- 80 – 85% των παιδιών κακοποιούνται από τους γονείς ή στενούς συγγενείς τους.
- 1 στα 40 περιστατικά σωματικής κακοποίησης θα καταγγελθεί στις Αρχές.
- 1 στα 100 παιδιά που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση θα το καταγγείλει.
ΠΗΓΗ: Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού
Δηλαδή, 39 παιδιά βασανίζονται σωματικά κι άλλα 99 σεξουαλικά και μένουν αβοήθητα, ενώ οι δράστες δεν θα οδηγηθούν στην Δικαιοσύνη. «Αυτά που καταγράφουν οι φορείς είναι ένα μικρό κλάσμα και μάλιστα όχι πάντα αντιπροσωπευτικό όσων συμβαίνουν», μας λέει ο έμπειρος ψυχίατρος.
- 1 στα 6 παιδιά έχει υποστεί σεξουαλική βία.
- 1 στα 13 παιδιά έχει υποστεί σεξουαλική βία με σωματική επαφή.
- 1 στα 32 παιδιά έχει μια εμπειρία βιασμού ή απόπειρας βιασμού.
ΠΗΓΗ: Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού
Ωστόσο, ακόμα κι αν δεν έχουμε πλήρη εικόνα για ό,τι συμβαίνει, μπορούμε να είμαστε σίγουροι για ένα πράγμα: έχει πια αυξηθεί η ορατότητα τέτοιων εγκλημάτων – κι αυτό είναι ενθαρρυντικό παρόλο που δεν λείπουν οι αχρείαστες υπερβολές και δραματοποιήσεις στη δημόσια σφαίρα. «Είναι πιο συχνές οι αποκαλύψεις, μιλάμε περισσότερο κι αυτό δημιουργεί μια αίσθηση ότι γεμίσαμε παιδόφιλους. Δεν είναι έτσι, απλώς καταγγέλλονται και καταγράφονται περισσότερα περιστατικά σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ», αναφέρει ο Νικολαΐδης.
Από τις πρώτες γυναίκες εισαγγελείς στη χώρα, ήταν η μακροβιότερη εισαγγελέας Ανηλίκων στην Αθήνα και στη συνέχεια εισαγγελέας του Αρείου Πάγου. Η Ξένη Δημητρίου, Εισαγγελέας επί τιμή του Αρείου Πάγου σήμερα, έχει αφιερώσει τη ζωή της στη δημιουργία μιας φιλικής προς τα παιδιά Δικαιοσύνη. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά δεν θα επανατραυματιστούν όταν χρειαστεί να εμπλακούν σε δικαστικές διαδικασίες είτε άμεσα (ως κατηγορούμενοι, θύματα ή μάρτυρες) είτε έμμεσα (π.χ. σε μια διαδικασία διαζυγίου). Πως αντιμετωπίζει τα παιδιά θύματα κακοποίησης η Πολιτεία; Έχουμε άραγε καταφέρει να δημιουργήσουμε μια (πιο) φιλική στα παιδιά Δικαιοσύνη, ρωτήσαμε την κα Δημητρίου.
«Το 1983 αρχίζω τα πρώτα μου βήματα ως εισαγγελέας ανηλίκων Αθηνών», ξεκινά την αφήγησή της η κα Δημητρίου. «Δυο χρόνια μετά, στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ, ένας εισαγγελέας Ανηλίκων, βλέποντας την ταλαιπωρία και, γιατί όχι, την κακοποίηση των ήδη κακοποιημένων παιδιών μέσα στα συστήματα που καλούνται να τα φροντίσουν, μετά την αποκάλυψη του ιερού μυστικού της θυματοποίησής τους, δημιουργεί το πρώτο Child Advocacy Center. Ένα μοντέλο όπου όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (Εισαγγελία, Αστυνομία, Ιατρικές, Παιδοψυχιατρικές και Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες, Πρόνοια, θεραπευτικές του τραύματος υπηρεσίες κ.ά.) βρίσκονται κάτω από την ίδια στέγη. Συνεργάζονται και συναποφασίζουν για μια αποδραματοποιημένη ολιστική και φιλική αντιμετώπιση του κακοποιημένου παιδιού, που αρχίζει από τη λήψη της συνέντευξης και φθάνει μέχρι τις θεραπευτικές παρεμβάσεις για την επούλωση του τραύματός του. Το 1990 στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας γεννιέται ένα παρόμοιο μοντέλο για την αντιμετώπιση της παιδικής θυματοποίησης, το «Σπίτι του Παιδιού». Τα μοντέλα αυτά γίνονται πρότυπα κι έκτοτε γεννιούνται δεκάδες τέτοια κέντρα στον πολιτισμένο κόσμο.
»Το 2017, με καθυστέρηση 30 ετών περίπου, στη χώρα μας νομοθετείται η δημιουργία πέντε Σπιτιών του Παιδιού στην Αθήνα, στον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα και το Ηράκλειο Κρήτης. Μόλις πριν από δυόμισι χρόνια, λειτούργησαν συστεγαζόμενα τα Σπίτια του Παιδιού Αθηνών και Πειραιά και μόλις φέτος το Σπίτι του Παιδιού Θεσσαλονίκης. Μη φανταστείτε πως λειτουργούν όπως εκείνα του Ρέικιαβικ, του Ζάγκρεμπ, της Κύπρου, τα 1.000 περίπου των ΗΠΑ, τα 30 της Τουρκίας, τα πέντε της Βουλγαρίας και δεκάδες άλλα».
Πως λειτουργούν λοιπόν τα «Σπίτια του Παιδιού» στην Ελλάδα; Όπως εξηγεί η κα Δημητρίου:
«Με μεγάλη χρονοκαθυστέρηση, μόλις που καταφέραμε να λαμβάνεται η δικανική συνέντευξη του παιδιού-θύματος από εξειδικευμένους συνεντευκτές βάσει θεσμοθετημένου από το 2019 πρωτοκόλλου και να πραγματοποιείται μια εξατομικευμένη αξιολόγηση του παιδιού-θύματος χωρίς θεσμοθετημένο πρωτόκολλο».
«Ούτε λόγος, βέβαια, ακόμη για τη λειτουργία διεπιστημονικής ομάδας που θα συγκροτείται και θα συναποφασίζει για την ολιστική αντιμετώπιση του παιδιού-θύματος».
«Κατακερματισμένες υπηρεσίες επιλαμβάνονται με απίστευτες καθυστερήσεις λόγω έλλειψης προσωπικού (κοινωνικές υπηρεσίες δήμων, ιατροπαιδαγωγική ή ψυχιατρικές υπηρεσίες), ενώ άλλες απουσιάζουν εντελώς».
«Υπάρχει επίσης σοβαρό έλλειμμα εξειδίκευσης των επαγγελματιών που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα παιδιά θύματα κακοποίησης - κυρίως σεξουαλικής».
«Ημερίδες, διημερίδες, ολιγοήμερα σεμινάρια σε δικαστικούς λειτουργούς, δικηγόρους, αστυνομικούς, ιατρούς, ιατροδικαστές, ψυχολόγους, ψυχιάτρους, κοινωνικούς λειτουργούς, δίνουν απλώς μια μικρή γεύση του πολυπαραγοντικού προβλήματος της παιδικής κακοποίησης και δεν αρκούν για να αποκτήσουν τις απαιτούμενες δεξιότητες για την ολιστική αντιμετώπισή του», λέει η κα Δημητρίου. «Αποτελούν ασπιρίνες, ενώ μπροστά μας έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα κακοφορμισμένο τραύμα.
»Η φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στη χώρα μας έχει κάνει βήματα, αλλά χελώνας. Δεν θα τρέξει ποτέ σαν μονοθέσιο της Φόρμουλα 1 όσο κινούμαστε σαν αραμπάς χωρίς να είμαστε διατεθειμένοι να την ενισχύσουμε με ανθρώπινους και υλικούς πόρους. Δεν αρκεί η θέσπιση κανόνων στη δικαιοταξία μας. Σ' αυτό είμαστε από τους πρώτους. Το πρόβλημά μας είναι η εφαρμογή του θεσμικού μας συστήματος. Πρέπει να τρέξουμε τη φιλική δικαιοσύνη σε ασφαλή πίστα. Η καρό σημαία θα την περιμένει στο τέρμα. Το οφείλουμε στη μοναδικότητα και τις πολλαπλές ανάγκες του κάθε κακοποιημένου παιδιού, αυτού που δεν προλάβαμε τη θυματοποίησή του».
Αφού η Πολιτεία δεν πρόλαβε την θυματοποίησή τους, τι κάνει έστω κι εκ των υστέρων για να υποστηρίξει τα παιδιά ώστε να θεραπεύσουν αυτό το τραύμα; «Για τα παιδιά που είτε ο δράστης είναι ο γονιός είτε το περιβάλλον τους δεν έχει τα χρήματα να αγοράσει υπηρεσίες ψυχικής υγείας, το δημόσιο σύστημα αυτό που έχει να τους δώσει συνήθως είναι ένα υποκατάστατο θεραπείας: μια παιδοψυχιατρική αξιολόγηση, φάρμακα κι ένα ραντεβού follow up μετά από 8 – 9 μήνες. Αυτό είναι πλήρως αναντίστοιχο με τις πολλές σύνθετες ανάγκες υποστήριξης που έχουν αυτά τα παιδιά», μας λέει ο Νικολαΐδης.
Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού ωστόσο εδώ και 1,5 χρόνο λειτουργεί μια πρότυπη δομή παροχής ολοκληρωμένων θεραπευτικών υπηρεσιών σε παιδιά θύματα κακοποίησης και παραμέλησης στο λεκανοπέδιο της Αττικής. «Εδώ και δύο μήνες μετακινηθήκαμε σε καινούργιο χώρο για αυτό παίρνουμε όσα παιδιά μπορούμε, όσα αιτήματα παίρνουμε τα απαντάμε», λέει ο κ.Νικολαϊδης.
Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε κανένα άλλο παιδί να μην υποστεί κακοποίηση; Πως μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο πρόληψης των περιστατικών, ρωτήσαμε την κα Δημητρίου.
«Γνωστή η ρήση του Ιπποκράτη, «κάλλιον το προλαμβάνειν του θεραπεύειν». Θα πρόσθετα και λιγότερο κοστοβόρο. Για την πρόληψη της κακοποίησης των παιδιών, σαφώς μπορούμε με σοβαρότητα και υπευθυνότητα να σχεδιάσουμε και να εφαρμόσουμε ένα έγκαιρο και αποτελεσματικό πλαίσιο. Οι παρεμβάσεις πρέπει να απευθύνονται στις ανθρώπινες κυψέλες της οικογένειας, του σχολείου, της κοινωνίας και να αφορούν και τα υποψήφια θύματα και τους εν δυνάμει δράστες, ανήλικους και ενήλικες.
»Αναμένοντας τον πελαργό, οι υποψήφιοι γονείς θα ήταν αποτελεσματικό να εκπαιδευτούν για την υγιή άσκηση του επικείμενου ρόλου τους, είτε παρακολουθώντας σχολή γονέων είτε με τη διάθεση, από μέρους του δημόσιου ή του ιδιωτικού συστήματος υγείας, σχετικού έντυπου υλικού. Ικανό χρονικό διάστημα πριν και μετά τον τοκετό θα μπορούσε το σύστημα υγείας να διαθέτει μαία για την καθοδήγηση της μητέρας και του πατέρα σχετικά με τη φροντίδα του παιδιού, προκειμένου να ανατραφεί με τρόπο ώστε να εξελιχθεί σε ένα παιδί με ψυχική αντοχή και αυτοεκτίμηση, εφόδια που θα μειώσουν την όποια ευαλωτότητά του λόγω της ανηλικότητάς του. Στις ΗΠΑ, έχουν διεξαχθεί προγράμματα ενίσχυσης του γονεϊκού ρόλου σε νέους γονείς από εθελοντές που έχουν λάβει σχετική εκπαίδευση και οι οποίοι συνεργάζονται με τα νοσοκομεία που έχουν μαιευτικές κλινικές. Στο κρατίδιο της Βαυαρίας στη Γερμανία, μια μαία αναλαμβάνει να φροντίζει τη μητέρα και το νεογέννητο με επισκέψεις στο σπίτι και κατάλληλη συμβουλευτική.
»Το πώς θα μεγαλώσει ένα παιδί και τι αντοχές θα αποκτήσει είναι μια διαδικασία που ξεκινά από την κύηση και διαρκεί μέχρι την ενηλικίωσή του, καθορίζοντας και την ικανότητά του για την αντιμετώπιση δυσκολιών στην ενήλικη ζωή του, καθώς και την ενσωμάτωσή του στο κοινωνικό σύνολο. Ο ρόλος του σχολείου είναι καθοριστικός, αν εκτός από το γνωστικό πεδίο ασχοληθεί με την εκπόνηση κατάλληλων και εγκεκριμένων προγραμμάτων για την ενδυνάμωση των παιδιών, ακόμη και από τον βρεφονηπιακό σταθμό. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών, καθ' όλη τη σχολική τους σταδιοδρομία, με προγράμματα σύμφωνα με την ηλικία τους, μπορεί να λειτουργήσει ως πρόληψη της κακοποίησής τους.
Σπίτι και σχολείο: Η κουλτούρα της μη βίας
»Ένας άλλος πυλώνας για την πρόληψη της κακοποίησης είναι η κουλτούρα της μη βίας στο σπίτι και το σχολείο. Η διαπαιδαγώγηση γίνεται με αγάπη, με διάλογο, με σεβασμό στην αξιοπρέπεια του παιδιού. Διαπαιδαγωγούμε χωρίς να πληγώνουμε το παιδί, κατανοώντας τις ανάγκες του και εμπλέκοντάς το στην ικανοποίησή τους. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει ενσυναίσθηση και διάθεση χρόνου και κόπου».
»Η Πολιτεία, εξάλλου, μέσω των προνοιακών δομών για το παιδί πρέπει να διαθέτει πρωτόκολλα και εργαλεία ώστε, μετά την εκπαίδευση των επαγγελματιών, να μπορούν να εντοπιστούν παιδιά σε κίνδυνο κακοποίησης. Να εντοπιστεί η επικινδυνότητα κακοποίησης του παιδιού μέσα στην οικογένεια ή σε δομές φροντίδας. Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού έχει ήδη ετοιμάσει τέτοια πρωτόκολλα και εργαλεία -η πολιτεία ας απλώσει το χέρι της να τα πάρει. Τα μέτρα που πρόσφατα η επιτροπή εμπειρογνωμόνων έθεσε υπ' όψιν της πολιτείας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση για την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας, οπότε και της πρόληψής της και της ήπιας καταστολής της. Πάνω από όλα, όμως, το δικό μας παράδειγμα είναι αυτό που συντελεί στην πρόληψη κακοποιητικών συμπεριφορών. Το πώς συμπεριφερόμαστε στους συνανθρώπους μας, στους συναδέλφους μας, στην οικογένειά μας, στους υφισταμένους μας. Εμείς οι ενήλικες μόνο μπορούμε να αποτελέσουμε τον μπούσουλα για την πρόληψη της βίας και της όποιας κακοποίησης των παιδιών μας».
from Όλες Οι Ειδήσεις - Dnews https://ift.tt/aFA3Jue
via IFTTT