της Αριστέας Παπανικολάου-Κρίστενσεν
 |
|
Η Ακαδημία Αθηνών στη διάρκεια της ανέγερσης της (1859-1887). Στη φωτογραφία διακρίνονται δεξιά ο Θεόφιλος Χάνσεν και αριστερά ο Ερνέστος Τσίλερ. Μια μαθητεία που εξελίχθηκε στη συνέχεια σε συνεργασία, αλλά και σε μεγάλη φιλία.
|
Μια τριακονταετία περίπου καλύπτουν 314 επιστολές τις οποίες έστειλε ο Ερνέστος Τσίλερ από την Αθήνα προς τον δάσκαλο του και καθηγητή της αρχιτεκτονικής Θεόφιλο Χάνσεν, στη Βιέννη. Οι επιστολές έχουν συνταχθεί στη γερμανική γλώσσα, σε γραφή νεογοτθική και απόκεινται σε χειρόγραφη μορφή στα κατάλοιπα του Θεόφιλου Χάνσεν στη Βασιλική βιβλιοθήκη της Δανίας στη Κοπεγχάγη (τμήμα χειρογράφων, αρ. ευρ. Ny Kgl Sml αρ. ευρ. 1978 Ι-IV). Η παλαιότερη έχει χρονολογία 23 Μαρτίου 1861 και η τελευταία 7 Σεπτεμβρίου 1890, χρονολογίες που αντιστοιχούν στο έτος εγκατάσταση του Τσίλερ στην Αθήνα, 1861, και ένα έτος πριν από το θάνατο του Θεόφιλου Χάνσεν, το 1891.
Ο Τσίλερ είχε γνωρίσει τον Θεόφιλο Χάνσεν στη Βιέννη όπου έφτασε μαζί με τον αδελφό του την άνοιξη του 1858, σε ηλικία 21 έτους, με σκοπό να βρουν κάπου δουλειά. «Έπειτα από πολλές προσπάθειες» γράφει ο Τσίλερ στα απομνημονεύματα του «κατέληξα στο γραφείο του αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν. Η πρώτη εργασία που ανέλαβα ήταν να σχεδιάσω μια εκκλησία για το Ευαγγελικό Κοιμητήριο της Βιέννης σε μεγαλύτερη κλίμακα, γα να χρησιμεύσει στην εκτέλεση του έργου». Την πρώτη αυτή δουλειά διαδέχθηκαν περισσότερες και το 1861 ανέλαβε την επίβλεψη της οικοδομής της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία είχε αρχίσει τον προηγούμενο χρόνο, το 1857, με εργολάβο τον γιο του γνωστού στην Αθήνα γιατρού Τράιμπερ. Η επίβλεψη της οικοδομής τον οδήγησε το φθινόπωρο του ίδιου έτους στην Αθήνα, την οποία και επέλεξε για τη μόνιμη εγκατάσταση του.
Ο Τσίλερ είχε γνωρίσει τον Θεόφιλο Χάνσεν στη Βιέννη όπου έφτασε μαζί με τον αδελφό του την άνοιξη του 1858, σε ηλικία 21 έτους, με σκοπό να βρουν κάπου δουλειά. «Έπειτα από πολλές προσπάθειες» γράφει ο Τσίλερ στα απομνημονεύματα του «κατέληξα στο γραφείο του αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν. Η πρώτη εργασία που ανέλαβα ήταν να σχεδιάσω μια εκκλησία για το Ευαγγελικό Κοιμητήριο της Βιέννης σε μεγαλύτερη κλίμακα, γα να χρησιμεύσει στην εκτέλεση του έργου». Την πρώτη αυτή δουλειά διαδέχθηκαν περισσότερες και το 1861 ανέλαβε την επίβλεψη της οικοδομής της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία είχε αρχίσει τον προηγούμενο χρόνο, το 1857, με εργολάβο τον γιο του γνωστού στην Αθήνα γιατρού Τράιμπερ. Η επίβλεψη της οικοδομής τον οδήγησε το φθινόπωρο του ίδιου έτους στην Αθήνα, την οποία και επέλεξε για τη μόνιμη εγκατάσταση του.
Εκθέσεις εργασίας
Οι επιστολές που βρίσκονται στα κατάλοιπα του Θεόφιλου Χάνσεν θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν σύμφωνα με το περιεχόμενο τους ως εκθέσει εργασίας σε ύφος φιλικό και με τον προσήκοντα σεβασμό του μαθητή προς τον δάσκαλο. Παράλληλα, ο Τσίλερ διανθίζει τα γραπτά του με πληροφορίες σχετικά με την ιδιωτική και κοινωνική του ζωή στην Ελλάδα. Λίγους μήνες μετά την εγκατάσταση του στην Αθήνα φρόντισε να αποκτήσει ένα πιάνο «για να μπορώ έτσι να προχωρήσω την εξάσκηση μου στη μουσική», όπως γράφει στον καθηγητή δάσκαλο του Θεόφιλο Χάνσεν στις 30 Μαΐου 1862. |
|
Η Ακαδημία Αθηνών στην Πανεπιστημίου, έργο του Θεόφιλου Χάνσεν, ο οποίος εμπιστεύθηκε την επίβλεψη της ανέγερσης της στον νεαρό τότε Ερνέστο Τσίλερ, γεγονός που έφερε τον τελευταίο στην Ελλάδα.
|
Την αγάπη του προς τη μουσική θα μοιραστεί μερικά χρόνια αργότερα με τη σύζυγο του Σοφία Δούδου, η οποία παράλληλα με την ωραία της εμφάνιση και τη γνώση ξένων γλωσσών, είχε από μικρή τη φήμη για το εξαιρετικό της ταλέντο στο πιάνο. Εδώ πρέπει να υπογραμμίσουμε την αξιόλογη συμβολή της στην εξέλιξη της μουσικής εκπαίδευσης στην Αθήνα, δεδομένου ότι δίδαξε μουσική σε δύο γενιές μαθητών. Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε τον ίδιο της τον γιο Όθωνα, τον Λέοντα Ευστρατίου, τον Πέτρο Μαυρομιχάλη, τις κυρίες Έφη Εμπεδοκλέους, Κατίνα Ψύχα, Τσαλδάρη, Σοφούλη, Αλεξανδρή, Μακκά καθώς και τα παιδιά των οικογενειών Ξύδη, Λοβέρδου. Μαθήτριες της συζύγου του Τσίλερ υπήρξαν επίσης οι κόρες των ξένων πρέσβεων και των διευθυντών των Αρχαιολογικών Σχολών. Το ζεύγος Τσίλερ, κυρίως η σύζυγος, οργάνωναν συχνά στο σπίτι τους στην οδό Μαυρομιχάλη 4, πολύ αξιόλογα μουσικά απογευματινά και μουσικές εσπερίδες. Σκαρίφημα της κάτοψης του «ανωγείου» της κατοικίας αυτής όπου σημειώνονται τέσσερα «δωμάτια» και ένα σαλόνι με μπαλκόνι και «θέα την Ακρόπολη» συναντούμε στην επιστολή του Τσίλερ προς τον Θεόφιλο Χάνσεν, με ημερομηνία 8 Σεπτεμβρίου 1889.
Ο Ερνέστος Τσίλερ γράφει στον καθηγητή του για διάφορα κινητά αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία είχαν κινήσει το ενδιαφέρον του ίδιου - για παράδειγμα περιγράφει τη χάλκινη λυχνία σε σχήμα τριήρους από την Ακρόπολη, παρεμβάλλοντας και το σχετικό σκίτσο. Ο μαθητής Τσίλερ δεν παραλείπει να ενημερώνει τον δάσκαλο του, καθηγητή Θεόφιλο Χάνσεν, με την παρεμβολή σκαριφημάτων, για την πορεία των δικών του ανασκαφών το 1869 στο χώρο του Παναθηναϊκού Σταδίου. Σκοπός της ανασκαφής του Τσίλερ ήταν η εντόπιση της σφενδόνης του Σταδίου. Έτσι άνοιξε δύο δοκιμαστικούς τάφρους στο κοίλωμα που σχηματιζόταν στο βάθος του Σταδίου και σύντομα ήρθαν στο φως οι κάτω σειρές των καθισμάτων και διάδρομοι των κερκίδων.Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσε να υπολογίσει το μήκος και το πλάτος του στίβου. Αυτό ήταν το μόνο που τον ενδιέφερε κι έτσι δεν συνέχισε την ανασκαφή.
Ο Ερνέστος Τσίλερ γράφει στον καθηγητή του για διάφορα κινητά αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία είχαν κινήσει το ενδιαφέρον του ίδιου - για παράδειγμα περιγράφει τη χάλκινη λυχνία σε σχήμα τριήρους από την Ακρόπολη, παρεμβάλλοντας και το σχετικό σκίτσο. Ο μαθητής Τσίλερ δεν παραλείπει να ενημερώνει τον δάσκαλο του, καθηγητή Θεόφιλο Χάνσεν, με την παρεμβολή σκαριφημάτων, για την πορεία των δικών του ανασκαφών το 1869 στο χώρο του Παναθηναϊκού Σταδίου. Σκοπός της ανασκαφής του Τσίλερ ήταν η εντόπιση της σφενδόνης του Σταδίου. Έτσι άνοιξε δύο δοκιμαστικούς τάφρους στο κοίλωμα που σχηματιζόταν στο βάθος του Σταδίου και σύντομα ήρθαν στο φως οι κάτω σειρές των καθισμάτων και διάδρομοι των κερκίδων.Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσε να υπολογίσει το μήκος και το πλάτος του στίβου. Αυτό ήταν το μόνο που τον ενδιέφερε κι έτσι δεν συνέχισε την ανασκαφή.
 |
|
Ο Ερνέστος Τσίλερ με τη σύζυγό του Σοφία Δούδου. Οργάνωναν συχνά στο σπίτι τους στην οδό Μαυρομιχάλη 4, αξιόλογα μουσικά απογευματινά και εσπερίδες (φωτ.: Π. Μοραΐτης).
|
Στις επιστολές μπορεί κανείς να παρακολουθήσει όχι μόνο την πορεία των έργων της οικοδόμησης της Ακαδημίας, αλλά και την πορεία των σχεδιασμένων έργων την εποχή εκείνη από τον Θεόφιλο Χάνσεν στην Αθήνα, όπως τη διαμόρφωση της πλατείας του Πανεπιστημίου, την ανέγερση του Ζαππείου, της Βιβλιοθήκης. Την επίβλεψη των παραπάνω έργων είχε αναλάβει ως γνωστόν ο Τσίλερ, ο οποίος φαίνεται ότι έκανε και ορισμένες προτάσεις προς τον καθηγητή του στη διάρκεια της εξέλιξης των οικοδομικών εργασιών. Συγκεκριμένα, σε μία επιστολή με ημερομηνία 29 Δεκεμβρίου 1877 υπάρχει ένα σκαρίφημα του Ζαππείου στο οποίον ο Τσίλερ προτείνει στον Θεόφιλο Χάνσεν την ανέγερση μιας νέας πτέρυγος, παράλληλα με αυτήν των δύο βεστιαρίων που υπήρχαν στο σχέδιο του Φρανσουά Μπουλάνζε. Την πρόταση αυτή φαίνεται ότι υιοθέτησε ο Θεόφιλος Χάνσεν και πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια της συνέχισης των εργασιών του κτιρίου.
Το κτίριο της Ακαδημίας
Θα σταθούμε περισσότερο στο περιεχόμενο των επιστολών που αναφέρεται άμεσα στις εργασίες της οικοδόμησης του κτηρίου της Ακαδημίας Αθηνών. Παράλληλα λοιπόν με στοιχεία σχετικά με την πρόοδο των εργασιών έχουμε και καταστάσεις με ονόματα εργατών και ημερομισθίων. Συγκεκριμένα, στην επιστολή της 2ας Απριλίου 1862 παρεμβάλλεται μία κατάσταση στα ελληνικά, με τα ονόματα 16 εργατών, τον αριθμό των ημερομισθίων, έξι για όλους, το ημερομίσθιο σε δραχμές και δίπλα ο εβδομαδιαίος μισθός για τον κάθε εργάτη χωριστά και στο τέλος το συνολικό ποσόν που πληρώθηκε σε όλους. Παραθέτουμε την κατάσταση αυτή λόγω του ειδικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει: «Στέλιος Πίλος 5,50 δρχ. - 33 δρχ., Κωνσταντίνος Ραμούντης 5,50 δρχ. - 33 δρχ., Γεώργιος Γασπαρός 5,50 δρχ. - 33 δρχ. Πέτρος Περάτος 5,50 δρχ. - 33 δρχ., Βάσσος Ιωάννου 5,00 δρχ. - 30 δρχ., Βασίλειος Βλάχος 5,00 δρχ. - 30 δρχ., Δημήτριος Βλουτζές 5,00 δρχ. - 30 δρχ., Χαράλαμπος Βασιλείου 4,75 δρχ. - 28,50 δρχ., Νικόλαος Παρλιάρος 5,00 δρχ. -30 δρχ., Κωνσταντίνος Πιναρδής 4,50 δρχ. - 27 δρχ., Αντώνιος Πάλας 3,00 δρχ. -12 δρχ., Πέτρος Καρυστινός 2,00 δρχ. - 8 δρχ., Γεώργιος Αδαμόπουλος 8,00 δρχ. - 48 δρχ., Κωνσταντίνος Ζουρμπαλάς 1,25 δρχ. - 7,30 δρχ., Αντώνιος Θεοδώρου 1,00 δρχ. - 6 δρχ., Γεώργιος Παρλιάρος 3,50 δρχ. - 21 δρχ. Σύνολο 410 δρχ. την εβδομάδα». |
|
Ο Θεόφιλος Χάνσεν (1813-1891), αναγνωρίζοντας το ταλέντο του Τσίλερ, τον προσέλαβε στο γραφείο του στη Βιέννη. Στη συνέχεια (1861) τον έστειλε στην Ελλάδα, ως συνεργάτη του για τα έργα που ο ίδιος είχε αναλάβει. Έτσι ξεκινάει η παρουσία του Τσίλερ στον ελλαδικό χώρο.
|
Ένα νεότερο στοιχείο το οποίον αφορά την ιστορική τεκμηρίωση του κτιρίου της Ακαδημίας είναι οι προτάσεις του Τσίλερ για χάραξη επιγραφής στο μαρμάρινο επιστύλιο της κεντρικής εισόδου του κτιρίου. Στην επιστολή με ημερομηνία 16 Αυγούστου 1886 ο Τσίλερ σημειώνει δύο προτάσεις. Η πρώτη έχει ως εξής: ΣΙΜΩΝ ΣΙΝΑΣ ΕΔΕΙΜΑΤΟ Η ΓΥΝΗ ΑΠΕΤΕΛΕΣΕΝ ΑΙ ΘΥΓΑΤΕΡΕΣ ΑΝΕΘΗΚΑΝ ΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑΝ ΤΟΙΣ ΑΘΗΝΑΙΟΙΣ και η δεύτερη: ΣΙΜΩΝ ΣΙΝΑΣ ΕΔΕΙΜΑΤΟ ΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑΝ ΤΟΙΣ ΑΘΗΝΑΙΟΙΣ. Καμία από τις αναθηματικές αυτές επιγραφές δεν εγκρίθηκε αλλά ούτε και μία τρίτη πρόταση του Τσίλερ δύο χρόνια αργότερα. Η τρίτη πρόταση αναφέρεται σε επιστολή της 2ας Σεπτεμβρίου 1888 και έχει ως εξής: ΣΙΜΩΝ ΣΙΝΑΣ ΤΗ ΕΛΛΑΔΙ ΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑΝ ΑΝΕΘΗΚΕ. Τελικά, δεν χαράκτηκε ποτέ αναθηματική επιγραφή στο επιστύλιο πάνω από την είσοδο της Ακαδημίας.
Οι περισσότερες επιστολές έχουν σταλεί από τον Τσίλερ κατά τα έτη 1862 (είκοσι εννέα) και 1863 (είκοσι πέντε) και συμπίπτουν με τις πρώτες εργασίες του στην Ακαδημία. Ένας ανάλογος αριθμός επιστολών θα είχε σίγουρα σταλεί και από τον Θεόφιλο Χάνσεν προς τον Τσίλερ. Δεν γνωρίζουμε όμως την ύπαρξη τους και είναι πολύ αμφίβολο να έχουν σωθεί.
ΕΡΝΕΣΤΟΣ ΤΣΙΛΕΡ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ 2002
from ανεμουριον https://ift.tt/3czpajl
via IFTTT