ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΛΕΣΚΗΣ | Στη δεκαετία του '50, και κυρίως στην περίοδο 1955-1959, γίνονται σημαντικές αλλαγές στο χώρο της κυπριακής λογοτεχνίας και ιδιαίτερα της ποίησης. Επηρεασμένη από το κλίμα που κυριάρχησε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και από τη διάθεση για αλλαγή και ελευθερία που χαρακτήρισε τη δεκαετία του '50, η κυπριακή ποίηση μετακινείται από τη γενική θεματογραφία ― είτε αυτή αφορούσε τη φιλοσοφική λυρική ποίηση, είτε την κοινωνική επαναστατική ποίηση, είτε ακόμα και την εθνική πατριωτική ποίηση ― προς μια κατεύθυνση τοποθετημένη στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Αντλεί τα θέματα της από τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα του χώρου και εκφράζει τις ανησυχίες και τις αναζητήσεις του.
Η μετακίνηση αυτή αποτελεί μια καινούργια αρχή και μας επιτρέπει να πούμε ότι αποτελεί το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου της κυπριακής λογοτεχνίας, η οποία θα επιβληθεί οριστικά μετά το 1960, όταν η Κύπρος αποκτά πια και τη δική της κρατική οντότητα. Και πρώτα απ' όλα υπάρχει μια στροφή στη δουλειά των παλαιότερων ποιητών, μετακινούνται δηλαδή κι αυτοί στον χώρο και το χρόνο της Κύπρου.
ΜΕ ΤΙΣ «ΣΤΙΓΜΕΣ» (1958) ΚΑΙ ΤΟ «ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΤΩΝ» ΣΤΙΓΜΩΝ (1960) Ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΝΤΗΣ ΒΑΖΕΙ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ (ΦΩΤ.: ΑΡΧΕΙΟ Κ. ΜΟΝΤΗ).
Ο Τεύκρος Ανθίας και ο Θοδόσης Πιερίδης, που είχαν πλούσιο έργο και πριν από αυτή την περίοδο, είναι δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Τα ίδια ισχύουν και για τον Γλαύκο Αλιθέρση, τον Κύπρο Χρυσάνθη, κ.ά.
Κώστας Μόντης
Εντελώς ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση του Κώστα Μόντη. Ο Κ. Μόντης -που γεννήθηκε στην Αμμόχωστο το 1914- εμφανίστηκε στην ποίηση από τα χρόνια του Μεσοπολέμου ακόμα, αλλά η μεγάλη του στροφή γίνεται με τη συλλογή «Στιγμές» (1958). Ο Κ. Μόντης παρακολουθεί από πολύ στενά τις διάφορες κοινωνικό πολιτικές εξελίξεις, τόσο στην περίοδο του 1955-1959 όσο και αργότερα, και καθιερώνει δική του ποιητική γλώσσα και δικό του ποιητικό ύφος. Ανατέμνει διαρκώς τα πράγματα, τα ιστορικά και τα κοινωνικά δρώμενα, τον άνθρωπο, την πορεία του στη ζωή, τα όνειρα του, τις ελπίδες του, τις ήττες του. Με τρόπο επιγραμματικό και αφαιρετικό μπαίνει απευθείας στο θέμα και με τον ίδιο τρόπο τελειώνει το ποίημα, αφήνοντας το μετέωρο, για να λειτουργήσει και να συμπληρωθεί μέσα μας, αφού όλα τα κλειδιά είτε μας έχουν δοθεί, είτε υπάρχουν μέσα μας, παρμένα από τον κοινωνικό περίγυρο και από τα ιστορικά γεγονότα από τα οποία αντλεί και ο ποιητής. Ακολουθώντας την πορεία αυτή, ο Κ. Μόντης εκδίδει το 1960 το «Συμπλήρωμα των Στιγμών», για να ακολουθήσουν αρκετές άλλες συλλογές, που φτάνουν μέχρι σήμερα και αντανακλούν, με τον δικό τους τρόπο, τα ιστορικά και κοινωνικά δρώμενα. Η στάση του ποιητή σ' όλη αυτή την πορεία είναι στάση κριτική, στάση απογοήτευσης, που οι καταβολές της βρίσκονται στην κατάληξη του αγώνα 1955-1959.
«Γιατί επιμένουμε να κλείνουμε τα μάτια των νεκρών
που μείναν ανοιχτά και κοιτάν τη ζωή που 'χασαν;»
ΣΕ ΑΠΛΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΧΑΡΤΙ, ΧΡΩΜΑΤΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ, ΓΡΑΦΕΙ ΜΕ ΑΜΕΙΩΤΟ ΡΥΘΜΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΝΤΗΣ (ΑΝΕΚΔΟΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ).
Μερικοί άλλοι, νεότεροι σε ηλικία ποιητές πρωτοεμφανίζονται με ποιητικές συλλογές στη δεκαετία του 1950. Οι ποιητές αυτοί μπαίνουν απευθείας, μ' έναν νεωτερικό στίχο, στην κοινωνικοποιημένη ποίηση, που άλλοτε είναι προσδεμένη στο θέμα του αγώνα και της εθνικής ελευθερίας και άλλοτε συνδυάζει τα θέματα αυτά με το όραμα για κοινωνική δικαιοσύνη. Ο Αχιλλέας Πυλιώτης, στις συλλογές του «Αφουγκραστείτε», το 1955, και «Φωνή μεσ' απ' τη γη μας», το 1959, συνδυάζει το θέμα του αγώνα με τον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη και μιλάει για ελευθερία εθνική όσο και κοινωνική. Ο Γιώργος Κωνστάντης και ο Θεόδωρος Στυλιανού είναι δύο ακόμα νέες παρουσίες στην ποιητική σοδειά των χρόνων του '50.
«ΦΙΛΕ ΤΣΙΡΚΑ, ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΟΥ ΠΟΥ ΗΡΘΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΣΑ. ΕΛΕΑ, ΘΑΡΘΗΣ ΝΑ ΜΕ ΙΔΗΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΜΟΥ ΥΠΟΣΧΕΘΗΚΕΣ. ΜΟΡΓΗΣΕΣ ΤΟΣΟ...», ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΛΑΥΚΟΣ ΑΛΙΘΕΡΣΗΣ ΤΟ 1957 ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗ ΤΣΙΡΚΑ (ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ).
Στην περίοδο 1955-59 εμφανίζεται και ο Παντελής Μηχανικός (1926-1979), ένας από τους περισσότερο συζητημένους και ενδιαφέροντες Κύπριους ποιητές. Στη συλλογή του «Παρεκκλίσεις» (1957) προκαλεί εντύπωση ο καλοδουλεμένος νεωτερικός στίχος τού ποιητή, που με την πυκνότητα του δημιουργεί μια αληθινή ποιητική ατμόσφαιρα. Ο Π. Μηχανικός θα εκδώσει άλλες δύο ποιητικές συλλογές, το 1963 και το 1965, στις οποίες θα υπάρχει πιο οξεία κοινωνική κριτική, ενώ το προσωπικό γεγονός και η προσωπική εμπειρία θα υπάρχουν πάντα ως αφορμές ποιητικής δημιουργίας.
Η ΟΞΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ.
Ο Σοφοκλής Λαζάρου, ο Γιάννης Παπαδόπουλος και ο Ανδρέας Παστελλάς αρχίζουν αυτή την περίοδο να γράφουν, εκδίδεται όμως η δουλειά τους σε βιβλίο αργότερα. Η ποίηση τους έχει ως κύριο θέμα τον αγώνα και είναι διαποτισμένη από γνήσια συγκίνηση και πατριωτικό αίσθημα. Μετά την ανακήρυξη της κυπριακής ανεξαρτησίας, οι ποιητές αυτοί, μαζί με άλλους που πρωτοεμφανίζονται στη δεκαετία του 1960, θα κυριαρχηθούν από το συναίσθημα ότι ο αγώνας έμεινε αδικαίωτος και ότι η κυπριακή κοινωνία ξεχνά, ακολουθώντας το δρόμο της ισοπέδωσης.
Οι έντονες «Στιγμές» του Κώστα Μόντη
Επειδή «το πλούσιο σε όγκο, ποικιλία και δραστικότητα έργο του Μόντη, ποιητικό, αλλά και πεζογραφικό και θεατρικό, έχει από καιρό ξεπεράσει τα γεωγραφικά και πνευματικά όρια της ιδιαίτερης πατρίδας του». Επειδή «έχει καθιερώσει τον δημιουργό του όχι μόνον ως τον πρώτο, πραγματικά μεγάλο ποιητή της Κύπρου ύστερα από τον ανώνυμο, γοητευτικό συντάκτη των αναγεννησιακών Κυπριώτικων Ερωτικών ποιημάτων», παραθέτουμε την κρίση για τον ποιητή των «Στιγμών» του Γ.Π. Σαββίδη και του Τάσου Λιγνάδη, που δανειστήκαμε -όπως και τα παραπάνω εντός εισαγωγικών αποσπάσματα- από την, εξαντλημένη πια, έκδοση «12 κείμενα για τον Κ. Μόντη» εκδ. Ερμής, 1984, που επιμελήθηκαν οι Γιώργος Κεχαγιόγλου και Μιχάλης Πιερής.
Ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΝΤΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ ΔΕΚΑΟΚΤΩ ΧΡΟΝΩΝ, ΟΤΑΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑ.
Τάσος Λιγνάδης: «Εκείνο που έχω να πω για τον Κ. Μόντη είναι ότι το φίλτρο που έχει στην κατοχή του ανήκει στα πιο ιερά εργαλεία που ξέρω στη διαδρομή της Ελληνικής Ποίησης. Η ουσία, που έχει κατασταλάξει μέσα του -κατά παραχώρησιν και δωρεάν πάντα- και παράγει τα μαγικά σύνολα των λέξεων, είναι δισυπόστατη. Το απλό και το βαθύ σ' αυτόν τον Ποιητή στέκονται αλληλέγγυα, ευνόητα, αδιαίρετα. (...) Ο ποιητής στίβει το υλικό του, για να γίνει η γραφή του μια βρύση που σταλάζει ρυθμικά σταγόνες που λάμπουν. Τέτοιοι οι στίχοι του. (...) Η ποίηση του είναι επιγραμματική και ειδολογικά και βιωματικά. Στο λυρικό του στίγμα η αποφυγή της μεταφοράς και της εικόνας δεν είναι αστοχία· είναι άλλος στόχος. Ο ποιητής προτιμά περισσότερο να μιλάει παρά να ζωγραφίζει. Σήμα του είναι η σκέψη.».
Ο φίλος της Κύπρου και του Κώστα Μόντη, Γ.Π. Σαββίδης, έγραφε στην ίδια έκδοση: «... Θα έλεγα, λοιπόν, πως η μεγαλύτερη και σπανιότερη αρετή του είναι η πλήρης και δυσκολότατη σύμπτωση ανθρώπου και λογοτέχνη. Διαβάζοντας οποιοδήποτε κείμενο του Μόντη -ποιητικό ή πεζογραφικό, δηκτικό είτε τρυφερό- ανακαλύπτεις πάντας έναν ακέραιο άνθρωπο, σοφόν και χαριτωμένο, ξύπνιο και πονεμένον και, μαζί, ολόκληρον τον κόσμο ο οποίος έθρεψε και θρέφει την ανθρωπιά του και τη μαστοριά του».
from ανεμουριον https://ift.tt/2zVGUXq
via IFTTT