Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΡΙΑΣ

Γράφουν οι ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΑΚΗ - ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ | Η Ικαρία βρίσκεται ανάμεσα στη Σάμο και τη Μύκονο, στα όρια δύο νησιωτικών συμπλεγμάτων, των Κυκλάδων και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Επειδή, ακριβώς, η γεωγραφική της θέση είναι οριακή όσον αφορά και τα δυο νησιωτικά συμπλέγματα, η Ικαρία μοιράζεται ορισμένα στοιχεία με τις Κυκλάδες και άλλα με τα μεγαλύτερα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Ωστόσο, διαθέτει και αρκετά μοναδικά στοιχεία, που δεν συναντώνται πουθενά αλλού.

Η ψηλότερη κορυφή της Ικαρίας βρίσκεται στο βουνό Αθέρας (1.042 μ.), στο κέντρο του νησιού. Οι περισσότερες ακτές της είναι πετρώδεις και βραχώδεις αλλά υπάρχουν και μερικές αμμουδιές. Πολύ σημαντική είναι η παρουσία μικρών ποταμών και ρυακιών, που έχουν νερό σε ολόκληρη τη διάρκεια του χρόνου. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ιαματικές πηγές της, που ανήκουν στην κατηγορία των αλιπηγών ραδιενεργών.

Η γραμμωτή νεροχελώνα, είδος νεροχελώνας του γλυκού νερού, συναντάται σε κάθε μικρό υγρότοπο του νησιού.

Η Ικαρία προσέλκυσε από πολύ νωρίς το ενδιαφέρον των ερευνητών, και ιδίως των βοτανολόγων. Στα νότια του νησιού υπάρχουν μεγάλοι ασβεστολιθικοί βράχοι. Σε αυτή την περιοχή βρίσκονται πολλά από τα ενδημικά φυτά του νησιού, δηλαδή είδη που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο. Χαρακτηριστικά ενδημικά είδη και υποείδη του νησιού είναι: η Παιώνια της Ικαρίας Paeonia mascula icarica, η Δακτυλιτιδα Digitalis cariensis, η Ρόριπα Roripa icarica και το Σύμφυτο Symphytum icaricum. Πολύ σημαντικό είναι το είδος Iberis runemarkii, του οποίου υπάρχει μόνο ένας μικρός πληθυσμός στην Πράγια και προστατεύεται τόσο από την ελληνική νομοθεσία όσο και από τη σύμβαση της Βέρνης. 

Ο κρυπτοτσικνιάς, ένα πολύ σπάνιο υδρόβιο πουλί, απαντάται στους υγροτόπους της Ικαρίας.

Η βλάστηση της Ικαρίας σε μερικά προστατευμένα σημεία δείχνει πως το νησί ήταν στο παρελθόν καλυμμένο με δάση. Σήμερα, κυρίως λόγω των πυρκαγιών και της υπερβόσκησης, τα δάση περιορίζονται σε συγκεκριμένα σημεία, κυρίως στα βόρεια του νησιού. Το είδος του πεύκου που επικρατεί είναι το Pinus brutia- επίσης υπάρχουν μικτοί σχηματισμοί του κυπαρισσιού Cupressus sempervirens. 

Ο σταχτοπετροκλής είναι ένα από τα πολλά είδη πουλιών, που αναζητούν ασφάλεια στο βραχώδες τοπίο της Ικαρίας. η ευρύτερη περιοχή της Ικαρίας και των Φούρνων έχει προταθεί για ένταξη στο κοινοτικό δίκτυο φύση 2000, λόγω της μεγάλης βιοποικιλότητας που παρουσιάζει (φωτ.: Αρχείο Μουσείου Γουλανδρή).

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, υπάρχουν περισσότερα από 100 είδη δέντρων και θάμνων στο νησί. Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά είναι η αρεφτιά, η βελανιδιά και το πουρνάρι, ενώ πλατάνια βρίσκονται γύρω από μόνιμα μικρά ποτάμια, κυρίως στα ανατολικά του νησιού. Το μεγαλύτερο μέρος του νησιού καλύπτεται από μεσογειακή μακία βλάστηση, όπως η κουμαριά και ο σχίνος, και φρύγανα, όπως η κουμαριά, η αφάνα, το θυμάρι, κ.ά.

Ερπετά και πουλιά

Η ερπετοπανίδα της περιοχής έχει μικρασιατική καταγωγή, αν και δεν υπάρχει το θαμνόφιδο, χαρακτηριστικό είδος της ζωογεωγραφικής αυτής ενότητας. Από τα ερπετά ένα υποείδος σαύρας, το Κροκοδειλάκι Laudakia stellio doani περιγράφηκε για πρώτη φορά με βάση δείγματα από την Ικαρία, ενώ η Σαύρα της Ικαρίας Lacerta oerizeni oerzeni υπάρχει μόνο σε αυτό το νησί, σύμφωνα με τις τελευταίες αναθεωρήσεις σε επίπεδο συστηματικής. Και τα δυο αυτά είδη είναι γνωστά στους ντόπιους, αφού παρατηρούνται σχετικά εύκολα και μπορούν να βρεθούν -μαζί με το σαμιαμίδι- κοντά σε χωριά ή στα κράσπεδα των δρόμων.

Στο νησί έχουν παρατηρηθεί μέχρι σήμερα μόνο δύο είδη φιδιών, ο Εφιος και ο Σαπίτης. Δεν έχει βρεθεί κανένα είδος οχιάς, γεγονός που συνεπάγεται ότι στο νησί δεν φαίνεται να υπάρχει επικίνδυνο δηλητηριώδες φίδι. Ο Εφιος είναι το περισσότερο διαδεδομένο φίδι στην Ικαρία και οι ημερόβιες συνήθειες του το κάνουν ιδιαίτερα εμφανές και γνωστό στους ντόπιους.

Πολλά θαλασσοπούλια μπορούν να παρατηρηθούν στην ανοιχτή θάλασσα, όπως ο Αρτεμης και ο Μύχος. Στην περιοχή μπορεί να δει κανείς και ένα πολύ σπάνιο είδος γλάρου, τον Αιγαιόγλαρο, ο οποίος φωλιάζει σε μικρές βραχονησίδες. Στα πιο ρηχά νερά μπορούμε να συναντήσουμε ψαροφάγα είδη, όπως ο θαλασσοκόρακας καθώς και διάφορα είδη γλαρονιών.

Στις βραχώδεις ακτές της Ικαρίας βρίσκουν ασφάλεια πολλά είδη πουλιών, εκεί φωλιάζουν σημαντικά είδη αρπακτικών, ενώ άλλα στέκονται για λίγο καθώς περνούν κατά τη μετανάστευση. Στο νησί παρατηρούνται αρπακτικά όπως ο Σπιζαετός, ο Πετρίτης, ο Ψαραετός, ο Μαυροπετρίτης, το Ορνιο, το Χρυσογέρακο, ο Φιδαετός, ο οποίος και φωλιάζει στο νησί. 

Η κουμαριά είναι πολύ συνηθισμένο φυτό στην Ικαρία, καθώς ανήκει στη μεσογειακή μακία βλάστηση, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού (φωτ.: Αρχείο Μουσείου Γουλανδρή).

Οι περισσότεροι υγρότοποι του Αιγαίου είναι πολύ μικροί, όμως όλοι μαζί αποτελούν ένα σημαντικό δίκτυο για τα μεταναστευτικά υδρόβια πουλιά, που βρίσκουν ένα μέρος για να σταθούν, να ξεκουραστούν και να βρουν τροφή, ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν το μακρύ μεταναστευτικό τους ταξίδι. Στους υγροτόπους του νησιού συναντάμε και 2 είδη αμφιβίων τον Λιμνοβάτραχο και τον Πράσινο Φρύνο καθώς και ένα είδος νεροχελώνας γλυκού νερού, τη Γραμμωτή Νεροχελώνα, η οποία συναντάται σε κάθε μικρό υγρότοπο του νησιού. Από τα πουλιά μπορούμε να συναντήσουμε είδη όπως Νυχτοκόρακες, Εγκρέτες, Πορφυροτσικνιάδες, Κρυπτοτσικνιάδες κ.ά.

Οι φρυγανότοποι καθώς και η μεσογειακή μακία βλάστηση με τους υψηλούς θάμνους της Ικαρίας, όταν είναι ανθισμένοι, συγκεντρώνουν πλήθος εντόμων που αποτελούν τροφή για πολλά μικρά πουλιά και ερπετά. Επίσης προσφέρουν θέσεις φωλιάσματος και ανάπαυσης για πολλά είδη πουλιών. Εδώ μπορούμε να συναντήσουμε τη σαύρα Οφίσωψ και σαμιαμίδια, καθώς και αρκετά είδη τσιροβάκων, Καρδερίνες, αλλά και μερικά μεγαλύτερα πουλιά όπως Κοράκια και Κουρούνες.

Τα πευκοδάση δεν χαρακτηρίζονται για την υψηλή παραγωγικότητα και λίγα είδη πουλιών έχουν προσαρμοστεί να ζουν σε αυτά, όμως προσελκύουν τα μεταναστευτικά πουλιά, γιατί προσφέρουν θέσεις ανάπαυσης.

Η θαλάσσια περιοχή της Ικαρίας είναι πολύ σημαντική για την προστασία θηλαστικών που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, όπως η Μεσογειακή Φώκια, το Ρινοδέλφινο και το Ζωνοδέλφινο. Στο νησί υπάρχουν και τρία είδη νυχτερίδας, που προστατεύονται, ο Ρινόλοφος του Blasius, η Μικρομυωτίδα και η Πυρρομυωτίδα.

Η ευρύτερη περιοχή της Ικαρίας και των Φούρνων έχει χαρακτηριστεί σημαντική από το κοινοτικό πρόγραμμα Corine και έχει προταθεί για ένταξη στο Κοινοτικό Δίκτυο Φύση 2000, «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, της άγριας πανίδας και χλωρίδας». Η επιλογή έγινε κυρίως λόγω της μεγάλης βιοποικιλότητας, δηλαδή λόγω των πολλών τύπων βιοτόπων και των πολλών ενδημικών φυτών και ασπόνδυλων που υπάρχουν στην περιοχή.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη φύση της Ικαρίας προέρχεται από τις πυρκαγιές. Το καλοκαίρι του 1993 ένα μεγάλο ποσοστό των δασών κάηκε, στα νότια του νησιού. Η βόσκηση μετά τη φωτιά παίζει καθοριστικά αρνητικό ρόλο στο να αναγεννηθεί το δάσος, ενώ η αναδάσωση με ξενικά είδη είναι ένας επιπλέον κίνδυνος που απειλεί το φυσικό περιβάλλον.

Είναι σημαντικό να μην πληγεί ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον και η ταυτότητα του νησιού, ώστε να εξασφαλιστεί η επιβίωση των σπάνιων ειδών.

ΙΚΑΡΙΑ 7 ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΑΘΗΝΑ 1998

from ανεμουριον https://ift.tt/33i52xZ
via IFTTT