Το βέβαιο είναι ότι, βρισκόμαστε μπροστά σε μια εποχή που η πολιτική και οι ιδεολογίες θα είναι ξανά το ζητούμενο. Ίσως όχι όπως τις μάθαμε, αλλά όπως θα τις διαμορφώσουμε στο σύγχρονο συγκείμενο.
Ήταν εκεί περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 60΄, όταν εμφανίζεται ο μεταμοντερνισμός ως φιλοσοφικό ρεύμα που επιχείρησε να επηρεάσει ολόκληρο το φάσμα του πολιτισμού, επιστήμες, τέχνες και πολιτική. Πυρήνας του νέου ρεύματος ήταν η αμφισβήτηση των αρχών του μοντερνισμού (νεωτερικότητας) του 19ο αιώνα, έτσι όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τον Διαφωτισμό του 18ου αιώνα. Ο μεταμοντερνισμός απορρίπτει την ενιαία αλήθεια, την αυθεντία και την ορθολογικότητα της νεωτερικότητας και εισάγει τον όρο μετά–νεωτερικότητα για να χαρακτηρίσει την νέα εποχή. Εστιάζει στην ετερογένεια και στον σχετικισμό, απορρίπτει την αντικειμενικότητα και στο πεδίο της πολιτικής χαρακτηρίζει τις ιδεολογίες, αφηγήσεις που δεν μπορούν να εξηγήσουν τον κόσμο.
Για να γίνει κατανοητό το πνεύμα του μεταμοντερνισμού, θα αναφέρουμε μερικά συνοπτικά παραδείγματα από τα πεδία της τέχνης, της επιστήμης, αλλά και της ίδιας της φιλοσοφίας. Στο πλαίσιο της απόρριψης των αρχών του μοντερνισμού στην αρχιτεκτονική, κατασκευάστηκαν ξενοδοχεία, οι ρεσεψιόν των οποίων δεν βρίσκονται στο ισόγειο, αλλά σε κάποιον από τους ορόφους. Έχουν γίνει αρκετές εκθέσεις φωτογραφίας, από «καλλιτέχνες» οι οποίοι άντλησαν το υλικό τους από το διαδίκτυο (χωρίς να το κρύψουν) και το παρουσίασαν ως δική τους εργασία. Στο πεδίο της θεωρίας επιστημονικής μεθόδου, το γνωστό paradigm του σπουδαίου διανοητή Thomas Kuhn δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται στην επιστημονική έρευνα. Εκεί επικράτησε η ¨Διαψευσιμότητα¨ του Karl Popper.
Γενικότερα, ο μεταμοντερνισμός, ενώ έχει επηρεάσει πολλές πτυχές του συγχρόνου πολιτισμού, μοιάζει να μην μπορεί να αποτελέσει ένα νέο-αυτόνομο φιλοσοφικό ρεύμα και αυτό διότι δεν μπορεί να σταθεί χωρίς την ύπαρξη των αρχών που απορρίπτει. Η πρόθεση ¨μετά¨ χρησιμοποιείται για να δηλώσει το τέλος του προηγούμενου και την αρχή του επόμενου, όπως π.χ. μεταπολεμική περίοδος, ή μεταπολίτευση. Στην περίπτωση που εξετάζουμε όμως, δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο. Οι μοντέρνες αρχές της νεωτερικότητας, στην τέχνη και την επιστήμη, δεν έχουν εξαφανιστεί, αντίθετα είναι παρούσες στον σύγχρονο πολιτισμό.
Υπό αυτές τις συνθήκες, το μεταμοντέρνο ρεύμα επηρέασε και την πολιτική, που είναι το ζήτημα που εξετάζουμε. Το γνωστό βιβλίο του Francis Fukuyama ¨Το τέλος της Ιστορίας¨ το 1992, αποτελεί σημείο αναφοράς σε αυτήν την επιρροή. Αυτό που μας λέει ο Αμερικάνος Ιαπωνικής καταγωγής πολιτικός επιστήμονας και οικονομολόγος, είναι ότι οι ιδεολογίες αποτελούν αφηγήσεις χωρίς ιδιαίτερο νόημα, που αδυνατούν να εξηγήσουν και πολύ περισσότερο να διαμορφώσουν τον κόσμο. Αναφέρει ότι, η καπιταλιστική οικονομία της αγοράς και ο δυτικός τρόπος ζωής, συνιστούν την απόληξη της εξέλιξης των κοινωνιών, και θα επικρατήσουν παγκόσμια χωρίς να μπορούν να επηρεαστούν από ιδεολογικές παρεμβάσεις. Σε αυτό το σημείο, δημιουργείται το ερώτημα, αν ο Fukuyama και ο μεταμοντερνισμός επιβεβαιώνονται. Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική. Η ιδεολογία του εθνικισμού είναι παρούσα και ενισχύεται τα τελευταία χρόνια, είτε ως αντίδραση στην προσπάθεια οικονομικής και πολιτικής επιβολής της δύσης, είτε ως ¨προστασία¨ από τους πρόσφυγες και μετανάστες από τις εμπόλεμες περιοχές. Οι πόλεμοι αυτοί που εντάσσονται και ενισχύουν τους κατά τόπους εθνικισμούς, αποτελούν την πρακτική έκφραση της προσπάθειας αυτής της επιβολής. Το συμπέρασμα που συνάγεται, είναι ότι η ιδεολογία του εθνικισμού είναι εδώ, και διαμορφώνει την πορεία των πραγμάτων.
Από την άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Οι ιδεολογίες που εκπορεύονται από την Μαρξική ιδεολογία και ανήκουν στην ευρύτερη αριστερά, έχουν περιορίσει την επιρροή τους σε σχέση με το παρελθόν. Το γεγονός αυτό, φαίνεται να οφείλεται στην επιρροή των μεταμοντέρνων ιδεών της κυριαρχίας της αγοράς, τα τελευταία χρόνια. Αυτή η επιρροή έχει οδηγήσει σε έναν ασύδοτο καπιταλισμό, στην αύξηση των ανισοτήτων, στην εξασθένιση των δημοκρατικών θεσμών και στην επακόλουθη διάχυτη απογοήτευση, ότι τίποτα δεν αλλάζει. Είναι όμως έτσι? Οι ματαιώσεις του παρελθόντος και η κυριαρχία του καπιταλισμού, καθιστούν τις ιδεολογίες του αριστερού φάσματος απλές αφηγήσεις;
Η απάντηση εντοπίζεται στους λόγους που γεννούν τις ιδεολογίες της ισότητας, της αναδιανομής και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Όπως αναφέρει ο Αντώνης Μαυρόπουλος στο βιβλίο του «Τεχνητή Νοημοσύνη- Άνθρωπος, Φύση, Μηχανές», το ποσοστό εκμετάλλευσης των ανθρώπων που εργάζονται για την κατασκευή του iPhone, με βάση τη θεωρία του Μαρξ για την υπεραξία, αγγίζει το 2.458%. Επισημαίνεται ότι το ποσοστό εκμετάλλευσης που αναφέρει ο Μαρξ στο ¨Κεφάλαιο¨ για τους εργάτες της κλωστοϋφαντουργίας του 19ου αιώνα είναι 25 φορές μικρότερο. Αυτό και μόνο το στοιχείο είναι ικανό να μας δείξει ότι οι συνθήκες που γέννησαν την Μαρξική ιδεολογία ήταν λίγο.. καλύτερες από τις σημερινές.
Αν η μικρότερη εκμετάλλευση στην αφετηρία του καπιταλισμού, γέννησε τον Μαρξισμό και τις ακόλουθες ιδεολογίες του, γιατί σήμερα αποτελούν αφηγήσεις; Υπό αυτήν έννοια, οι ιδεολογίες μοιάζουν ζωντανές στο σύγχρονο κόσμο. Η κυριαρχία του ακραίου φιλελευθερισμού τα τελευταία χρόνια φαίνεται να επιβεβαιώνει αυτήν την πεποίθηση, και αναδεικνύει το ρόλο του μεταμοντερνισμού στην εξυπηρέτηση αυτής της κυριαρχίας. Αναφορικά με τις ιδεολογίες που απορρέουν από την Μαρξιστική ιδεολογία, οι συνθήκες σήμερα μάλλον ευνοούν περισσότερο την ανάπτυξη και κατά συνέπεια την επιρροή τους. Ο χρόνος και τρόπος θα εξαρτηθεί από την πορεία των πραγμάτων. Το βέβαιο είναι ότι, βρισκόμαστε μπροστά σε μια εποχή που η πολιτική και οι ιδεολογίες θα είναι ξανά το ζητούμενο. Ίσως όχι όπως τις μάθαμε, αλλά όπως θα τις διαμορφώσουμε στο σύγχρονο συγκείμενο.
(Ο Στέφανος Νικόπουλος είναι Μέλος της συντονιστικής επιτροπής της Κίνησης ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Στέλεχος του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ)
from Όλες Οι Ειδήσεις - Dnews https://ift.tt/a9URSd5
via IFTTT