ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΑΜΨΑΣ | Ο Νικηφόρος Γρηγοράς, ένας από τους μεγαλύτερους λογίους και συγγραφείς των δύο τελευταίων αιώνων του Βυζαντίου, έζησε τον 14ο αιώνα. Στην ποικιλία και την έκταση της γνώσης, στη διαλεκτική ικανότητα και στη δύναμη του χαρακτήρα, υπερέχει απ’ όλους σχεδόν τους εκλεκτούς ανθρώπους του Βυζαντίου της εποχής των Παλαιολόγων και μπορεί κάλλιστα να συγκριθεί με τους καλύτερους εκπροσώπους της Αναγέννησης της Δύσης. Έλαβε μια εξαιρετική μόρφωση, υπήρξε γνώστης της κλασικής φιλολογίας και ήταν τόσο ενθουσιώδης για την αστρονομία ώστε έφτασε στο σημείο να προτείνει στον Αυτοκράτορα μια μεταρρύθμιση του ημερολογίου. Ο Γρηγοράς, ύστερα από αρκετά χρόνια επιτυχημένης διδασκαλίας, έλαβε ενεργό μέρος στις θυελλώδεις θεολογικές διαμάχες της εποχής του και έγραψε πολλά έργα, από τα οποία ένας μεγάλος αριθμός δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί.
Άρχισε τη δράση του σαν ένας βίαιος αντίπαλος του μοναχού Βαρλαάμ, αλλά σιγά σιγά πήγε με το μέρος της ενώσεως των εκκλησιών. Για το λόγο αυτό διώχθηκε αυστηρά από τις αρχές και φυλακίστηκε. Ο Γρηγοράς πέθανε, κατά πάσαν πιθανότητα, το 1360 περίπου. Έγραψε έργα σχετικά με κάθε πλευρά της Βυζαντινής σκέψης: Θεολογικά, φιλοσοφικά, αστρονομικά, ιστορικά και ρητορικά. Το πιο αξιόλογο είναι η μεγάλη του Ρωμαϊκή Ιστορία -σε τριάντα επτά βιβλία- η οποία καλύπτει την μεταξύ του 1204 και του 1359 περίοδο: Την εποχή των αυτοκρατοριών της Νίκαιας και των Λατίνων, καθώς και την περίοδο των τεσσάρων πρώτων Παλαιολόγων και του Ιωάννου Καντακουζηνού. Τα προ του 1204 γεγονότα παρουσιάζονται σύντομα και η λεπτομερής περιγραφή των δογματικών κυρίως φιλονικιών αρχίζει από το έτος αυτό. Ο Γρηγοράς δεν μπορούσε ν’ αποφύγει τη λεπτομερή περιγραφή των θρησκευτικών διαμαχών στις οποίες έπαιξε ηγετικό ρόλο. Επομένως η ιστορία του έχει επηρεαστεί από τις συμπάθειές του και δεν είναι απαλλαγμένη από προκαταλήψεις. Καλύτερο είναι να χαρακτηριστεί το έργο του ως απομνημονεύματα παρά ως Ιστορία. Θα μπορούσε επίσης να χαρακτηριστεί σαν υποκειμενική εικόνα μιας επιβλητικής εκκλησιαστικής πορείας… Οι επιστήμονες εκτιμούν με διάφορους τρόπους τη σημασία του Γρηγορά. Ο Krumbacher τον χαρακτηρίζει ως τον μεγαλύτερο ιστορικό των δύο τελευταίων αιώνων του Βυζαντίου. Ο Montelatici τον περιγράφει ως «τον μεγαλύτερο λόγιο της εποχής του». Ο πιο σύγχρονος βιογράφος του Γρηγορά, ο Guillard, διαφωνεί με τον Krumbacher και λέει: «Είναι ο Γρηγοράς ο μεγαλύτερος συγγραφεύς της εποχής των Παλαιολόγων, όπως θέλει να τον χαρακτηρίζει ο Krumbacher; Όχι. Είναι ένας από τους πιο σπουδαίους συγγραφείς του Βυζαντίου στον δέκατο τέταρτο αιώνα, αλλά δεν είναι ο πιο μεγάλος... Οπωσδήποτε όμως είναι καταπληκτική η ευρύτητα των γνώσεων του Γρηγορά και είναι δύσκολο να βρει κανείς στο Βυζάντιο έναν άλλο λόγιο παρόμοιο μ’ αυτόν τον λαμπρό εκπρόσωπο της Βυζαντινής Αναγέννησης…».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΑΜΨΑΣ
ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 20 ΑΙΩΝΩΝ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
ΑΘΗΝΑ
1995
from ανεμουριον https://ift.tt/2oXubOW
via IFTTT