την ονομασία «Δαμάστα» αναφέρονται από τους ειδικούς οι εκδοχές: Κατά την παράδοση η εικόνα της Παναγίας προέρχεται από την πόλη της Δαμασκού, γενέτειρα του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, υπερασπιστού των αγίων εικόνων και υμνητού της Παναγίας. Η αρχική προσωνυμία «Παναγία η Δαμάσκα» από παραφθορά της λέξεως έγινε «Δαμάστα» και η παράδοση προϋποθέτει ότι κατά την περίοδο της εικονομαχίας (7ος-8ος αιώνας) η εικόνα μεταφέρθηκε για προστασία στο σημείο αυτό του Καλλιδρομίου από τη Δαμασκό. Άλλη εκδοχή, που είναι και η επικρατέστερη, στηρίζεται στην ετυμολογία της λέξεως και έχει σχέση με θαυματουργικές επεμβάσεις της Παναγίας της «Δαμάστρας» του πόνου, των ακαθάρτων πνευμάτων, των ασθενειών. Η «Δαμάστρα», με αποβολή του «ρ» έγινε «Δαμάστα». Τέλος, ο Αθαν. Φλώρος αποδίδει την προσωνυμία στο «ιερό της Αμφικτιονίδος Δήμητρας. Η Δαμάστα προήλθε από την αιτιατική Δαμάτερα...» και έκπτωση «όχι μόνο του ε κοντά στο ρ, αλλά και... την ανάπτυξη του σ προ του τ». Ούτε η ιστορία, ούτε η τοπική παράδοση διέσωσαν πληροφορίες για τον κτίτορα και το έτος ανιδρύσεως της Μονής. 0 Ιω. Βορτσέλας, ιστοριοδίφης της Φθιώτιδος, αναφέρει ότι αυτή «καείσα προ της Επαναστάσεως, ανωκοδομήθη ευπρεπώς δαπάνη των ευσεβών χριστιανών των πέριξ χωρίων. 0 ναός σώζεται ακέραιος, ιστορήθη δε, κατά τινα σωζομένην επιγραφήν, επιμελεία του καπετάν Ιωάννου Δυοβουνιώτου τω 1818». Εκτός από το καθολικό, που είναι παλαιό, τα υπόλοιπα κτίσματα είναι των τελευταίων δεκαετιών. Μεταξύ αυτών τα σημαντικότερα είναι: Ο μεγαλοπρεπής ξενώνας (45 ατόμων), του έτους 1954 «επί μητροπολίτου Φθιώτιδος Αμβροσίου και Ηγουμένης Κασ[σιανής] Ανδριώτου...». Το κωδωνοστάσιο, επί ημερών των ανωτέρω (1958)), «τη χρηματική ενισχύσει Αποστ. Καραλούκα». Στον αύλειο χώρο εντυπωσιάζουν η εικόνα της Θεοτόκου βρεφοκρατούσης και η παράσταση εισόδου μιας μοναχής στην αγγελική πολιτεία. Δεξιά βρίσκεται το αρχονταρίκι (αίθουσα υποδοχής και ξεναγήσεως των επισκεπτών), αριστερά η έκθεση εργόχειρων των μοναζουσών και ειδών λατρείας και λαϊκής τέχνης. Βορειοδυτικά βρίσκεται το Ηγουμενείο και η Τράπεζα, ιστορημένη από μοναχούς της Μονής Παρακλήτου-Ωρωπού. Το κτίριο αυτό, διώροφο, ανοικοδομήθηκε το 1958 επί μητροπολίτου Αμβροσίου και της ηγουμένης Κασσιανής. Στην ανατολική πλευρά του μοναστηριακού συγκροτήματος η πτέρυγα ολοκληρώθηκε το 1969, επί μητροπολίτου Δαμασκηνού Παπαχρήστου. Σ' αυτήν στεγάζεται και η Βιβλιοθήκη, με νεότερα βιβλία. Στο συγκρότημα υπάρχουν και τρία παρεκκλήσια: της αγίας Παρασκευής, του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και του οσίου Ιλαρίωνος, ανεγερθέντα από 1960 -1969. Τέλος, το «Δεσποτικό» στη βορειοανατολική πλευρά, στο ισόγειο ίου οποίου φιλοξενούνται ιερείς, συμπληρώνει το εντυπωσιακό μοναστηριακό συγκρότημα Το καθολικό έχει ενδιαφέρον από πλευράς αρχιτεκτονικής. Κατά τον βυζαντινολόγο Π. Λαζαρίδη «ο ναός έχει τον τύπον του σταυροειδούς μετά τρούλλου, ως ούτος διεμορφώθη κατά τον 17ον και 18ον αιώνα, με επιμηκυσμένον το δυτικόν σκέλος του σταυρού, εις τρόπον ώστε το κτίριον να λαμβάνει την μορφήν της σταυρικής βασιλικής μετά τρούλλου», ο οποίος είναι οκτάπλευρος συμμετρικός. Το έτος ανεγέρσεως του ναού είναι άγνωστο. Έχει ξυλόγλυπτο, σύγχρονης λαϊκής τέχνης, τέμπλο, με εικόνες φορητές του αγιογραφείου της Μονής Παρακλήτου Ωρωπού. Οι σωζόμενες στις κεραίες και τον τρούλλο τοιχογραφίες ιστορήθηκαν πριν την έναρξη της Επαναστάσεως του 1821, δια χειρός κάποιου «Γεωργίου». Οι υπόλοιπες επιζωγραφήθηκαν το έτος 1913 από τον αγιογράφο Αθ. Α. Αποστολίδη «τη επιμελεία του ιε Δημάρχου Ηρακλειωτών κ. Ιω. Γκρίζα, του ηγουμενεύοντος μοναχού Θεοφίλου Σκαφτούρα και των επιτρόπων...». Από τα πλούσια κειμήλια της Μονής, πλην της εφεστίου θαυματουργής εικόνος της Παναγίας, δεν διέφυγε την καταστροφή κανένα, όταν στη διάρκεια της Επαναστάσεως του 1821 πυρπολήθηκε. Η δε διάλυσή της επί αντιβασιλείας του Όθωνος συνετέλεσε στο να απωλεσθούν και τα ιερά λείψανα και ό,τι άλλο πολύτιμο. Η Παναγία η Δαμάστα ανήκει στον τύπο της Οδηγήτριας, είναι έργο του 16ου αιώνος και φέρει επάργυρη επένδυση του τέλους του 19ου αιώνος (1892). Σήμερα στο σκευοφυλάκιο φυλάσσεται επάργυρη λειψανοθήκη (του έτους 1879) με τίμια λείψανα των αγίων Σεραφείμ, Στυλιανού, Δαμιανού και Ιωανά. Από την μεγάλη κτηματική περιουσία που ανήκε στη Μονή ως το 1833 δεν διασώθηκε ούτε ένα στρέμμα, αφού περιήλθε στο Δημόσιο. Σήμερα η αδελφότητα συντηρείται από τα εργόχειρα των μελών της και προσφορές των πιστών. Στην Επανάσταση του 1821 η Μονή απετέλεσε χώρο στρατοπεδεύσεως του Αθανασίου Διάκου, του Πανουργιά και του επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα. Οι μοναχοί της συμμετείχαν ενεργά στον Αγώνα και μάλιστα στη μάχη της Αλαμάνας, στην οποία σκοτώθηκε ο ηγούμενός της Νεόφυτος. Τότε αριθμούσε η Μονή 15-25 μοναχούς. Το 1833 δεν είχαν μείνει ούτε 6, όσοι ήταν απαραίτητοι για τη διατήρηση σε λειτουργία της Μονής. Οι περισσότεροι έπεσαν στα πεδία των μαχών. Μετά τη διάλυσή της ανετέθη στον Δήμο Οπαίων η επίβλεψη της Μονής, οι δε ελάχιστοι εναπομείναντες μοναχοί διατάχθηκαν να εγκαταβιώσουν στη Μονή Αγάθωνος. Προσπάθειές τους, με αναφορές και παραστάσεις, για επανασύσταση δεν ετελεσφόρησαν. Ούτε των πέρχξ κοινοτήτων και δήμων. Η επανίδρυση και μετατροπή σε γυναικεία, έγινε τα τελευταία χρόνια με την εγκατάσταση αδελφότητος, υπό την ηγουμένη Κασσιανή Ανδριώτου. Σε σύντομο χρόνο «έχουν μεταμορφώσει έναν έρημο ορεινό χώρο... σ' εργαστήρι πνευματικής περισυλλογής και ευποήας». Καταγίνονται και στην υφαντική, την κεντητική και τη ζωγραφική. Λειτουργούν έκθεση και ξενώνας.
Ευάγγελος Π. Λέκκος
Τα ελληνικά μοναστήρια
Ευάγγελος Π. Λέκκος
Τα ελληνικά μοναστήρια
from ανεμουριον https://ift.tt/2Szf2zQ
via IFTTT