Ο Βύρων στη νεοελληνική τέχνη

ΘΕΟΔΩΡΟΥ BPΥΖΑΚΗ «Η ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΑ ΣΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ», 1861 (ΕΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ,155X213 ΕΚ. ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ). ΛΕΠΤΟΜΕΡΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΑΦΙΞΗΣ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ Ο ΚΟΜΗΣ ΠΙΕΤΡΟ ΓΚΑΜΠΑ, ΦΙΛΟΣ ΚΑΙ ΕΜΠΙΣΤΟΣ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ ΣΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕ ΣΧΕΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΥΣ ΜΗΝΕΣ ΤΟΥ 1825

Οι απεικονίσεις του Λόρδου Βύρωνα στη νεοελληνική τέχνη, ζωγραφική, γλυπτική και χαρακτική, είναι αρκετές. Είχαν προηγηθεί βέβαια οι πάμπολλες προσωπογραφίες του και συνθέσεις φιλελληνικού χαρακτήρα, έργα ξένων ζωγράφων, στις οποίες παρουσιάζεται ο Βρετανός ποιητής -ζωγραφικά, γλυπτά και χαρακτικά έργα, μερικά από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, στο Μουσείο Βούρου-Ευταξία (της Πόλεως των Αθηνών), στο Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης Δήμου Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου και σε ορισμένες ιδιωτικές συλλογές.

Ηδη το 1861, όταν ακόμη οι μνήμες της παρουσίας του Λόρδου Βύρωνα στέκονταν νωπές στην Ελλάδα, ο Θεόδωρος Βρυζάκης (1819-1878) ζωγράφισε την ελαιογραφία του Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι (155x213 εκ., Εθνική Πινακοθήκη), στην οποία οργανώνει σκηνογραφικά, σύμφωνα με το πνεύμα του ακαδημαϊσμού, την παράσταση. Το έργο αυτό το αντέγραψε ακριβώς το 1935 ο ζωγράφος Γιάννης Κασόλας (1912-1993), μέλος οικογένειας Μεσολογγιτών ζωγράφων και αγιογράφων, γιος του αρχιδιακόνου αγιογράφου Δημητρίου Κασόλα και αδελφός των ζωγράφων και αγιογράφων Γεράσιμου και Αγγέλου Κασόλα. Το αντίγραφο βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης Δήμου Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου.

Χρηστίδης

Ο λαϊκός ζωγράφος Σωτήριος Χρηστίδης (1858-1940) φιλοτέχνησε μέσα στη δεκαετία του 1900 για το «Κεντρικόν Βιβλιοπωλείον» του Δράκου Παπαδημητρίου (1859-1940) την έγχρωμη αφίσα Το Ηρώον της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ο όρκος του Λόρδου Βύρωνος επί του τάφου του Μάρκου Μπότσαρη εν Μεσολογγίω τη 7 Απριλίου 1824, που λιθογραφήθηκε στο παλιό γερμανικό λιθογραφείο του Γεωργίου Στάγγελ & Σίας, το παλιό «Λιθογραφείον της Βασιλικής Αυλής».

Α. ΤΑΣΣΟΥ, «ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ», 1974, (ΞΥΛΟΓΡΑΦΙΑ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ ΞΥΛΟ, 24,5X17,5 ΕΚ.) ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΟ (ΕΔΩ ΕΧΕΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΘΕΙ ΤΟ ΞΥΛΟ) ΕΓΙΝΕ ΓΙΑ ΤΑ 150 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ. ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΠΙΝΑΚΑ ΤΟΝ RICHARD WESTALL ΑΠΟ ΤΟ 1813.

Η λιθογραφία, που βρίσκεται στη Συλλογή Ιωάννη Γιαννέλη-Θεοδοσιάδη, αντιγράφει, με μικρές διαφοροποιήσει, ομότιτλη ελαιογραφία (250x350 εκ.) του Ιταλού ζωγράφου Lodovico Lipparini (1800-1856), από το 1850, που φυλάσσεται στο Museo Civico του Treviso και που αποτελεί τον τελευταίο πίνακα με φιλελληνικό θέμα του ζωγράφου αυτού, παραγγελία του Santé Giacomelli. Ο Lipparini στηρίχτηκε για τη σύνθεσή του σε ακριβή σχέδια του τάφου του Μπότσαρη και της γύρω περιοχής, που ζήτησε και πήρε από την «Εταιρεία των Ωραίων Τεχνών»- επανέλαβε μάλιστα το έργο μερικά χρόνια αργότερα για τον δούκα του Brunswich και κατά τη διάρκεια της ολοκλήρωσής του πέθανε (βλ. Κατάλογο έκθεσης: Risorgimento Greco e Filellenismo ltaliano, Palazzo Venezia, Ρώμη 1986).

As σημειωθεί ότι στο Μουσείο Μπενάκη βρίσκεται ελαιογραφική παραλλαγή (17x22 εκ., του πίνακα του Lipparini (βλ. Φανής-Μαρίας Τσιγκάκου, Ανακαλύπτοντας την Ελλάδα. Ζωγράφοι και περιηγητές του 19ου αιώνα, Αθήνα 1981). Συμβολικές απεικονίσειw του Λόρδου Βύρωνα έδωσε και ο ζωγράφος Δημήτριος Μπισκίνης (1891-1947).

ΧΡΙΣΤΟΥ ΔΑΓΚΛΗ, «Ο ΜΠΑΙΡΟΝ», 1942, (ΞΥΛΟΓΡΑΦΙΑ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ ΞΥΛΟ, 18,5X42,6 ΕΚ.) ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΟ ΕΓΙΝΕ ΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΟΝ.

Ενας άλλος λαϊκός ζωγράφος και αγιογράφος, Μεσολογγίτης αυτός, ο Tάσος Μαντάς (πέθανε στην πείνα της Κατοχής) ζωγράφισε τον Λόρδο Βύρωνα πάνω σε ξύλο, το οποίο έκοψε γύρω γύρω στο όριο της εικόνας. Ο Λόρδος Βύρων στο Μεσολόγγι είχε πάρει ιδανικές διαστάσεις: τον θεωρούσαν ως πρότυπο όμορφου άνδρα και απεικονίσεις του βρίσκονταν στα περισσότερα σπίτια της πόλης! Γι’ αυτό και ο πίνακας του Μαντά, που φιλοτέχνησε, εκτός των προσωπογραφιών, μεσολογγίτικα τοπία, μνημειακές συνθέσεις και μπάντες (τοιχοτάπητες κρεβατιών), είχε αναρτηθεί στο κουρείο του Κώστα Μάλλιου, που πέρασε κατόπιν στον Χρήστο Μπομποτά!...

ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΧΡΗΣΤΙΔΗ, «ΤΟ ΗΡΩΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ. Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΟΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΤΟΝ ΜΑΡΚΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ ΕΝ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΩ ΤΗ 7 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1824», 1900-1910, ΛΙΘΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ ΑΦΙΣΑ. Ο ΧΡΥΣΙΔΗΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΙ ΟΜΟΤΙΤΛΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΙΤΑΛΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ L. LIPPARINI. (ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΩΑΝΝΗ ΓΙΑΝΝΕΛΛΗ-ΘΕΟΔΟΣΙΑΔΗ).

Από τους σύγχρονους Ελληνες ζωγράφους, ο Σωτήρης Σόρογκας φιλοτέχνησε το 1994 ελαιογραφία που παρουσιάζει τον Λόρδο Βύρωνα. Πρόκειται για ελεύθερη μεταφορά παλιας προσωπογραφίας του. Το έργο βρίσκεται στην Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης Αιτωλοακαρνανίας Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου, που ιδρύθηκε το 1997 στο Μεσολόγγι.

Απεικονίσεις του Λόρδου Βύρωνα εντοπίζονται ακόμα σε τεύχη λαϊκών εικονογραφημένων περιοδικών, όπως τα Κλασσικά Εικονογραφημένα, φιλοτεχνημένες από Ελληνες ζωγράφους, καθώς και σε αναμνηστικά αντικείμενα λαϊκής τέχνης.

Γλυπτική - χαρακτική

Ο κλασικιστής γλύπτης Ιωάννης Λ. Βιτάλης, ξάδελφος του σπουδαίου, επίσης κλασικιστή γλύπτη Γεωργίου Ν. Βιτάλη (1838-1901), δούλεψε το 1879 στο μάρμαρο προτομή του Λόρδου Βύρωνα, εξαιρετικής ποιότητας ακαδημαϊκό έργο. Η προτομή ανήκε στην ονομαστή συριανή οικογένεια Πετρίτζη, στεγαζόταν στο αρχοντικό της στο Πισκοπιό και σήμερα κοσμεί ιδιωτική συλλογή στην Αθήνα. Μια δεύτερη κλασικιστική μαρμάρινη προτομή του Ιωάννη Ν. Βιτάλη, αδελφού του Γ. Βιτάλη, με χρονολογία 1903, σώζεται στο Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών του Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου.

Καλή προτομή του Λόρδου Βύρωνα είχε δημιουργήσει και ο ακαδημαϊκός κλασικιστής-ρεαλιστής γλύπτης Νίκος Περαντινός (1910-1991). Τη δούλεψε στο μάρμαρο το 1944 σε πλάγια όψη και εντάχθηκε στη Συλλογή του νομικού και καθηγητή του Αστικού Δικαίου στο ΑΠΘ Ιωάννη Πολυγένη.

Συμπτωματικά, το πρωιμότερο χρονολογικά ελληνικό χαρακτικό με απεικόνιση του Λόρδου Βύρωνα είναι και το θεωρούμενο πρώτο που έχει θέμα μη θρησκευτικό: η χαλκογραφία με καλέμι του Γεωργίου Παπαγεωργίου (Καλαρρυτιώτη), γιου λαϊκού χρυσοχόου. Το έργο του (35x25 εκ.), που βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη και στο Μουσείο Μπενάκη, έχει φιλοτεχνηθεί το 1828, όταν σπουδάζει χαρακτική στο Κατάστημα των Ωραίων Τεχνών στην Κέρκυρα, όπως έχει χαράξει ο ίδιος στο κάτω μέρος της προσωπογραφίας και επαναλαμβάνει διαδεδομένο εικονογραφικό τύπο του Λόρδου Βύρωνα από τον Βρετανό ζωγράφο Thomas Phillips (1770-1845), τύπου που ξαναβρίσκουμε άλλωστε σε πολλά χαρακτικά, όπως σε λιθογραφία από το 1826 του Γάλλου ζωγράφου-χαράκτη Michel Barathier (1784-1867).

Επαγγελματίες ξυλογράφοι του 19ου αι., όπως οι Μιχαήλ Νικολαΐδης (π. 1830-μετά το 1892), Περικλής Σκιαδόπουλος (1833-1875), Β. Σάββας (μέσα 19ου αι.-μετά το 1920), Σταύρος Παρασκευάς (π. 1867-1927), Κλ. Χατζηφίλος (β' μισό 19ου αι. - μετά το 1896), φιλοτέχνησαν προσωπογραφίες του Λόρδου Βύρωνα σε όρθιο ξύλο.

Ξυλογραφία σε πλάγιο ξύλο με τον Λόρδο Βύρωνα (18,5x12,6 εκ.) χάραξε ο ζωγράφος-χαράκτης Χρίστος Δαγκλής (1916-1991) το 1942 για έρανο ενίσχυσης της ΕΠΟΝ, ενώ ο χαράκτης Α. Τάσσος (1914-1985) χάραξε το 1974, για την επέτειο των 150 χρόνων από τον θάνατο του ποιητή, ξυλογραφία σε πλάγιο ξύλο που απεικονίζει τον Λόρδο Βύρωνα (24,5x17,5 εκ.) -φωτογραφία της ξύλινης πλάκας του χαρακτικού δημοσιεύεται στο περ. Νέα Εστία, τχ. 1127,15 Ιουνίου 1974 (εξώφυλλο). Και τα δύο έργα βασίζονται σε γνωστες απεικονίσεις του ποιητή.

Χαλκογραφία με τον Λόρδο Βύρωνα έκανε και ο ζωγράφος-χαράκτης Φώτης Μαστιχιάδης (1913-1997), ενώ ο χαράκτης Γιάννης Κυριακίδης (γεν. 1940) έχει επίσης δουλέψει προσωπογραφία του Λόρδου Βύρωνα.

Ο μαθητής του Γεράσιμου Κασόλα και της χαράκτριας Βάσως Κατράκη, Μεσολογγίτης ζωγράφος-χαράκτης Απόστολος Κούστας (γεν. 1954) δούλεψε το 1999 σε τσιμεντένια πλάκα και τύπωσε επιτύμβια παράσταση με τον Λόρδο Βύρωνα (Μνήμη Λόρδου Βύρωνα) ειδικά για το 25ο Διεθνες Βυρωνικό Συνέδριο, που διοργάνωσε η Βυρωνική Εταιρεία Μεσολογγίου. Το έργο παραπέμπει και στην ξυλογραφία του Τάσσου.

Γραμματόσημα

Τέσσερα ελληνικά γραμματόσημα φέρουν απεικονίσεις του Λόρδου Βύρωνα: τα δύο πρώτα φιλοτεχνημένα χαλκογραφικά το 1924 ως αναμνηστική έκδοση για την εκατονταετηρίδα από το θάνατό του και τα άλλα δύο, απλές προσαρμογές ζωγραφικών έργων, φιλοτεχνημένα το 1974 ως αναμνηστική έκδοση για τα 150 χρόνια από τον θάνατό του. Το πρώτο γραμματόσημο, σχεδιασμένο από τον ζωγράφο Νικόλαο Λύτρα (1883-1927) και τυπωμένο χαλκογραφικά από την Bradbury Wilkinson & Co. Ltd. του Λονδίνου, παρουσιάζει την προσωπογραφία του Λόρδου Βύρωνα, που ζωγράφισε ο Phillips. Το δεύτερο, τυπωμένο κι αυτό χαλκογραφικά στο ίδιο εργοστάσιο του Λονδίνου, επαναλαμβάνει τον πίνακα του Βρυζάκη με την υποδοχή του Βύρωνα στο Μεσολόγγι. Το τρίτο και το τέταρτο, σχεδιασμένα από τον ζωγράφο-χαράκτη Παναγιώτη Γράββαλο (γεν. 1933) και τη Βάσω Κωνσταντινέα και τυπωμένα με έμμεση εκτύπωση (όφσετ) στο εργοστάσιο γραφικών τεχνών «Ασπιώτη-ΕΛΚΑ», απεικονίζουν το ένα τον Βύρωνα με στολή Σουλιώτη, όπως τον απέδωσε ο Phillips το 1814 (το έργο ανήκει στη συλλογή της Βρετανικής Πρεσβείας στην Αθήνα), και το άλλο τον πίνακα του Lipparini.

Λόρδος Βύρων 7 Ημέρες Η Καθημερινή Αθήνα 2000

from ανεμουριον https://ift.tt/32GlesN
via IFTTT